نویسنده: دکتر مهری نجات-پژوهشگر و مدرس دانشگاه تهران
مدرسه اغلب نخستین مکانی است که مجبوریم با دیگران زندگی کنیم. مدرسه جدا و متفاوت از جامعه نیست و حتی در جامعه و خانواده نیز خشونت وجود دارد، اما مدرسه محلی است که برای زندگی آینده در آن آماده می شویم. آموزش فرد و اجتماعی شدن را از طریق احترام به دیگران و پذیرفتن آنان می آموزیم.
همانطور که می دانید خشونت یکی از مهمترین آسیب هایی است که سلامت روان فرد و در نهایت جامعه را به خطر می اندازد و تنها به همین دلیل، آموزش در ارتباط با خشونت در مدارس در مقایسه با مکان های دیگر از حساسیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا اگر به اعمال خشونت در مدارس فرصت و امکان دهیم، موجب شده ایم که جامعه فردا خشن تر از امروز شود.
و اما خشونت در مدارس به چه شکل هایی دیده می شود؟ این نوع خشونت در کلاس بین هم شاگردی ها و معلم و دانش آموز می تواند وجود داشته باشد. همچنین، خشونت در حیاط و بین دانش آموزان نیز مشاهده می شود. این خشونت می تواند در راه مدرسه و بین دانش آموزان و جوانانی که از جاهای دیگر می آیند نیز بروز نماید. رفتار خشونت آمیز شامل: «زورگویی»، «باج گیری»، «دزدی»، «تخریب اموال و آسیب رساندن به محل – وسائل و تجهیزات مدرسه» است که باید اعتراف کرد که شایع ترین نوع خشونت، خشونت کلامی و روانی است. این نوع خشونت، مخرب ترین خشونتی است که بین هم شاگردی ها و دانش آموزان و معلمان خیلی شایع است.
در بررسی هایی که در سال ۱۹۹۸-۱۹۹۵ میلادی در مدارس فرانسه انجام شد، آمار خشونت در این مدارس بین ۵ تا ۱۰ درصد بوده است. آمار افزایش نداشته است اما شدت خشونت افزایش داشته است. در مدارس ایران به خصوص در مقطع دبیرستان اول نیز مواردی از خشونت گزارش شده است و اما علل خشونت در مدارس چیست؟
- افت تحصیلی و مشکل یادگیری در دانش آموز که باعث آسیب پذیر شدن دانش آموز می شود. افت تحصیلی و عدم پیشرفت در دروس مدرسه می تواند در اثر ضریب هوشی پایین تر نسبت به سایر دانش آموزان، اختلال یادگیری، بیش فعالی، تشنج، بیماری های جسمی و غیره باشد. این دانش آموزان بسیار آسیب پذیر هستند. در اینجا دانش آموز به دلیل افت تحصیلی مورد سرزنش و تحقیر هم کلاسی ها و معلم های خود قرار می گیرد و دچار اضطراب و افسردگی می شود که این یک نمونه بارز از خشونت کلامی و روانی است.
- از علل دیگر می توان گفت که دانش آموز دچار اختلال رفتاری است و در مدرسه موجب آزار دانش آموزان دیگر می شود یا دانش آموزان پرخاشگر و مبتلا به بیماری های روانی هم کلاسی های خود را مورد آزار قرار می دهند.
- در مقاطع اول و دوم دبیرستان دانش آموزانی که مشکلات خلقی و شخصیتی دارند به مواد مخدر روی آورده و شدت خشونت افزایش می یابد.
- از علل مربوط به معلمان و مربیان مدارس می توان به وجود «افسردگی»، «اضطراب» و «مشکلات شخصیتی»، اشاره کرد. «مسائل اقتصادی»، «خانوادگی» و «جنسیتی» نیز موجب می شوند تا دانش آموزان تحت خشونت فیزیکی یا روانی قرار گیرند.
برای کاهش خشونت در مدارس راهکارهای زیر پیشنهاد می گردند:
- ارزیابی سلامت روانی و جسمی دانش آموزان در بدو ورود به مدارس و به طور سالیانه.
- تشخیص و درمان دانش آموزان مشکل دار.
- استفاده از مشاورین و متخصصین در مدارس برای ارزیابی دانش آموزان.
- ارزیابی سلامت روانی معلمان، مربیان، پرسنل مدارس و راننده های سرویس مدارس.
- حمایت از دانش آموزان خانواده هایی که دچار بحران های اقتصادی، اجتماعی و بیماری هستند.
- آموزش صحیح بهداشت روان به مربیان، دانش آموزان و والدین آنان در این ارتباط.
