طب سنتی در جمهوری مالی

آبتاب، دکتر فاطمه مهسا کارآموزیان، جمهوری مالی کشوری محصور در خشکی است که در غرب آفریقا واقع شده است که مساحت آن تقریباً ۱۲۴۶۰۰۰ کیلومتر مربع می باشد و بیش از بیست میلیون نفر جمعیت دارد. این کشور از مناطق مختلف آب و هوایی و تنوع اقوام تشکیل شده است. امید به زندگی در مالی برای مردان حدود ۴۴ سال و برای زنان ۴۷ سال است. این وضعیت نگران کننده سلامتی و امید به زندگی کوتاه به دلیل غلبه بیماری های عفونی و انگل هاست. مردم برای بهبود سلامت خود از طب سنتی استفاده می کنند. در سال ۲۰۰۴ تراکم جمعیت پزشکان در مالی ۰.۰۸ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر بود، در حالی که در سال ۱۹۷۸ یک درمانگر به ازای هر ۵۰۰ نفر در مالی وجود داشت.

در مالی هنوز طب سنتی پایه اصلی درمان است. طب سنتی به عنوان یک نظام دانش جامع، شامل استفاده از مواد، دوزها و اعمال مبتنی بر هنجارهای فرهنگی-اجتماعی و باورهای مذهبی و نیز تجربیات و مشاهدات شاهد یک گروه خاص است. این دانش از نسلی به نسل دیگر به منظور تشخیص، پیشگیری یا از بین بردن عدم تعادل جسمی، اجتماعی یا معنوی منتقل می شود.

در این میان، مردم “دوگون” در مالی به‌خاطر فرهنگ منحصربه‌فردشان، از جمله دانش پیشرفته طب سنتی، شناخته شده‌اند؛ بطوریکه توجه محققان کشورهای دیگر را نیز به سوی خود جلب کرده اند. به طور مثال، از سال ۲۰۰۶ گروهی از پژوهشگران علوم زیستی فرانسوی از Auvergne جذب دانش طب سنتی دوگون شده‌اند، تلاش‌های خود را روی کشف دارو از گیاهان دارویی این منطقه متمرکز کرده‌اند. آنها اخیراً موفق شدند تا یک ترکیب ضد سرطانی جدید امیدوارکننده را از گیاهان دارویی که در طب سنتی نه تنها توسط دوگون ها، بلکه توسط سایر مردم در سراسر ساحل و مناطق مجاور غرب آفریقا استفاده می‌شود، را پیدا کنند. سه دانشگاه فرانسوی با هم کشف خود را ثبت اختراع کرده اند، اما هیچ مدرکی مبنی بر اینکه آفریقا از این “کشف فرانسوی ها” سود خواهد برد، وجود ندارد. این گروه از محققان آزادانه قبول کرده اند که دانش طب سنتی دوگون آنها را به سمت کشف این دارو هدایت کرده است، اما پروانه ثبت اختراع آنها متعلق به مؤسسات فرانسوی است.

در پژوهشی دیگر، محققان در ابتدا به دنبال مسکن های جدید از گیاهان دارویی مالی بودند. با این حال، پس از جمع‌آوری نمونه‌ها در شهر دوگون، پژوهشگران متوجه شدند که یک داروی سرطان بالقوه دارند که آن را Guieranon B نامیدند. منبع این ترکیب Guiera senegalensis، درختچه ای است که به طور گسترده از سنگال تا سودان یافت می شود. Guiera senegalensis نام‌های رایج مختلفی دارد که توسط مردمانی که در منطقه زندگی می‌کنند به آن داده می‌شود و بسیاری از آنها در طب سنتی خود از آن استفاده می‌کنند. نام درختچه در زبان هوسا، “سابارا” پرکاربردترین نام برای این گیاه است. به فرانسوی به آن guiera du Senegal می گویند.

در سال ۲۰۱۱ و قبل از ثبت اختراع، پیر شالارد، یکی از مخترعین Guieranon B، که در دانشگاه بلز پاسکال مستقر بود؛ نوشت: «آگاهی کامل از محیط فرهنگی طب سنتی آفریقای غربی شرکای مالیایی، ما را بر آن داشت تا برای مطالعه گیاهی به فرانسوی به نام Guiera du Senegal یا به انگلیسی Guiera senegalensis را انتخاب کنیم که توسط پزشکان سنتی مالی برای درمان دردهای احشایی تجویز می شود.» او درباره منشأ تهیه نمونه‌های سابارا مورد استفاده نوشته است: «نمونه های گیاهی در اسگو، روستایی از دوگون واقع در شمال شرقی باماکو جمع‌آوری شد.» اینکه چگونه گروه تحقیقاتی فرانسوی از تهیه مسکن‌ به تولید داروی درمان سرطان دست یافتند، مستند نشده است، اگرچه در سال ۲۰۱۱ مقاله‌ای توسط شالارد به غربالگری عصاره‌های سابارا برای اثرات ضد سرطانی، علاوه بر اثربخشی ضد درد اشاره می‌کند. کاشفان فرانسوی با محققان مالی، از جمله کارکنان بخش طب سنتی این کشور در باماکو، مقالاتی نیز تألیف کرده اند. لازم به ذکر است که کاربرد این گیاه دارویی در طب سنتی بورکینافاسو هم اهمیت زیادی دارد.

در مقابل، محققان آفریقایی ادعای ثبت اختراع دانشگاه‌های بلز پاسکال و کلرمون مبنی بر استفاده از عصاره‌های سابارا برای درمان سرطان را ایده جدیدی نمی دانند. به گفته محققان نیجریه ای گیاه دارویی سابارا از گذشته دارویی شناخته شده برای درمان سرطان است. به گفته محققان، دانش ضد سرطانی سابارا ناشی از استفاده از آن برای این منظور توسط مردم هاوسا و کانوری در شمال کشور است، جایی که سابارا به طور سنتی برای درمان سرطان سینه استفاده می شود. در طب سنتی غرب آفریقا برای درمان سرطان سینه و ضایعات التهابی پستان (مانند ورم پستان)، نوشیدن منظم دمنوش این گیاه دارویی در آب شیرین و حمام کردن با جوشانده آن توصیه شده است. ضماد برگ های تازه هم روی تمام بافت سینه آسیب دیده مالیده می شود و این تنها یکی از چندین گزارش است که “سابارا” را با درمان سرطان در طب سنتی آفریقا مرتبط می کند. در سال ۱۹۹۴، هم محققان سودانی گزارش دادند که از برگ و پوست سابارا برای درمان تومورها در استان نیل سفید آن کشور استفاده می‌شود.

طبق اختراع ثبت شده در دانشگاه‌ فرانسه، “گویرانون “B را به عنوان ماده اصلی از Guieranon B برای درمان سرطان به طور کلی و به طور خاص، برای درمان سرطان سینه، روده بزرگ و پروستات معرفی می‌کنند. یک پتنت (FR2980196) در فرانسه تأیید و معرفی شده است و در بقیه اروپا هم در انتظار تأیید است. تا به امروز، این ادعا در ایالات متحده، کره جنوبی و چین (WO2013037964) نیز ثبت شده است. باید گفت که این ثبت اختراع، شایسته فرانسوی ها نمی باشد؛ زیرا به‌طور دقیق می‌توان گفت که محققان فرانسوی با استفاده از طب سنتی آفریقا و منابع مالی، دانش ضدسرطانی در مورد سابارا را با اصطلاحات شیمی مدرن غربی معرفی کرده اند. با این توصیف اعطای حقوق انحصاری به مؤسسات فرانسوی برای این ترکیب گیاه دارویی غیرقابل توجیه است. در عوض، استفاده از عصاره سابارا برای درمان سرطان متعلق به مردم آفریقاست که صدها، و یا شاید هزاران سال است که از این گیاه در طب سنتی خود استفاده می کنند.

پایگاه خبری آبتاب (WWW.ABTAAB.IR):

در جمهوری مالی، شفادهنده ها از ۴۵ روستا برای درمان بیماران ۱۰۰ نوع گیاه دارویی کمیاب را در تپه های مالی اودیشا میکارند. تپه‌های متعلق به بخش جنگل اودیشا، مرکز کشت گیاهان دارویی در روستاهایی هستند که در پنج کیلومتری شهر سمیلیگودا در ناحیه کوراپوت واقع شده‌اند. از این گیاهان برای درمان بیماریهای عفونت پوستی، بیماری‌های قلبی، اختلالات عصبی، فشار خون بالا، و فلج استفاده می شود. با پیشبرد این ایده، ۱۰ دیشاری (درمانگرهای سنتی) به طور مشترک مؤسسه تحقیقاتی پزشکی گیاهی و فناوری سنتی سری گوپتشوار را در سال ۲۰۰۰ راه اندازی کردند. مدیر مؤسسه سری گوپتشوار، “هاری پانگی” می گوید: «ما با تمرین دانشی که پدرانمان به ما منتقل کرده اند تا اینجای کار رسیده ایم… این تسهیلات تضمین می کند که دانش سنتی ما پس از رفتن ما از بین نمی رود.»

درمانگرها گیاهانی را از Iswaramali، Deomali و Hatimali جمع آوری می کنند که بخشی از رشته کوههای مالی را پوشش می دهند. آنها شاخه، برگ، ریشه و گل درختان را به داروهای ارزشمند تبدیل می کنند. برخی از آنها در دمای خاصی خشک می شوند و در انبار نگهداری می شوند. بیشتر گیاهان در فصل باران های موسمی (اوایل ژوئن تا اکتبر) جمع آوری می شوند، در حالی که برخی از غده ها و درختچه های خاص قبل از فصل آتش سوزی (فوریه تا می) جمع آوری می شوند. درمانگرها که ادعا می‌کنند درمان‌های سری زیادی وجود دارد، می‌گویند: «ما خدای قبیله خود را می‌پرستیم و برای سلامتی همه روستاییان دعا می‌کنیم.»

یکی از شفایافتگان این مرکز به نام “رامانی رانجان ماهاپاترا” از کاکاریگوما شخصاً اثربخشی درمان گیاهان دارویی را تأیید می کند. او می گوید: «من سال ها از سندرم گیلن باره – یک بیماری التهابی نادر که دستگاه عصبی محیطی را درگیر می‌کند و به سرعت موجب ضعف عضلات و بی‌حسی می‌شود – رنج می بردم. کم کم حالم بدتر شد و به مرحله فلج نسبی رسیدم. از آنجایی که درمان پزشکی در بیمارستان‌های کاتاک، بوبانشوار و ویساخاپاتنام کمکی نکرد، به مرکز شفای گوپتشوار آمدم. پس از شش ماه درمان منظم، احساس سلامتی کامل می‌کنم.» شفایافته دیگر راقونات بوهیما از  مالیگودا می‌گوید که استفاده از گیاهان دارویی را برای درمان آرتریت – به برافروختگی مفصل که با ورم و درد و محدودیت حرکت همراه است، گفته می‌شود- ترجیح می‌دهد، زیرا “هیچ عوارض جانبی ندارند و ارزان هستند”. یک پزشک به او توصیه انجام عمل جراحی با هزینه بالایی کرده بود. از آنجایی که او در موقعیتی نبود که آنقدر هزینه کند، جراحی را انتخاب نکرد. چند ماه بعد با این مؤسسه تماس گرفت و آنها به او قول درمان دادند. او ادامه می دهد که من مدام به مرکز می آمدم و به امید درمان دارو مصرف می کردم. در واقع، الان احساس خوبی دارم!

فرد دیگری به نام “تارولاتا پاراجا”، بومی نیم‌لیگودا، شدیداً به مادر طبیعت و توانایی‌های او اعتقاد دارد. «همه افراد قبیله به دانش و طبیبان سنتی خود اعتماد دارند. من هم به همین موضوع اعتقاد دارم و دیگران را تشویق می کنم که از آنها پیروی کنند. علاوه بر این، داروهای گیاهی ارزان هستند.»

درمانگر “سینگرو هانتال” مستقر در کالپانگا می گوید که این مؤسسه مواردی از دیابت، آپاندیسیت، تالاسمی، بیماری قلبی، اختلالات عصبی، فلج، سرطان دهان، پوکی استخوان و سینوزیت را درمان کرده است. او می افزاید: «بیش از ۲۰۰۰۰ نفر در سال با ما مشورت می کنند.» او مدعی است که بیشتر درختان دارای خواص دارویی تنها در ۲۰ سال گذشته از تپه های مالی ناپدید شده اند. کارتیک لنکا، دانشمند ارشد بنیاد تحقیقاتی MS Swaminathan (MSSRF) می‌گوید، روشهای نادرست برداشت گیاهان دارویی دلیل اصلی هستند. پیش از این، حدود ۸۰ درصد نیاز ما به گیاهان دارویی توسط این تپه ها تأمین می شد. ما امروز تنوع گیاهی را از دست داده ایم. کاستوری هالادی، نیلاکانتا کدار، جینگ بری، گونجریمالی، دئوساندا، بومیپال، لیمو کیکتاس و پنو کارلا از گونه های محلی هستند که به دلیل تغییرات آب و هوایی، قطع غیرقانونی و استخراج معادن از بین رفته اند. دیشاری سینگرو هانتال مستقر در کالپانگا می گوید، بنابراین، ما باید به تپه های مختلف در مناطق نزدیک رایاگادا و ملکانگیری و همچنین، تپه های شونکی در مرز اودیشا-آندرا پرادش وابسته باشیم.

لنکا، درمانگران را مقصر بهینه سازی شیوه های برداشت آزمایش شده با زمان می داند. او می گوید: «پیش از این، میوه‌ها، گل‌ها و ریشه‌ها در زمان و فصل خاصی جمع‌آوری می‌شدند. با این حال، در حال حاضر، این کار به صورت غیرماهرانه انجام می شود و در دراز مدت به درختان آسیب می رساند. به عنوان مثال، حذف پوست و برگ در ماههای خشک به تدریج درختان را از بین می برد. در برخی موارد، پس از برداشت غیر فصلی، ریشه، برگ و غده به آندرا پرادش یا چاتیسگر صادر می شود. اگرچه قوانین سختگیرانه ای تحت قانون تنوع زیستی، ۲۰۰۲ (بخش  ۴۱(۳)، فصل X) وجود دارد، اما لنکا ادعا می کند که اداره جنگل ها علاقه ای به اجرای صحیح آنها ندارد.»

در مقابل، “دامبارودهارا تادینگ” با افتخار ادعا می کند که او و سایر دیشاری ها (درمانگران) توانسته اند حدود ۱۰۰ گونه کمیاب از گیاهان دارویی را در چهار جریب زمینی که اداره جنگل اهدا کرده است، حفظ کنند، اما بعدها حمایت دیگری از دولت دریافت نکرده اند. او می گوید: «ما همچنین به شفاجویان جوانی که مشتاق این حرفه هستند، آموزش رایگان ارائه می دهیم، حتی محققانی از MSSRF، دانشگاه مرکزی کوراپوت، هیئت تنوع زیستی اودیشا، کالج های آیورودا، هیئت گیاهان دارویی دولتی و بنیاد ملی نوآوری برای آموزش به اینجا می آیند. محققان رازهای درمانی را از ما یاد می گیرند، اما هنگام استفاده از دانش خود هیچ اعتباری به ما نمی دهند. بنابراین، ما اکنون در آموزش دادن به آنها تردید داریم. او می افزاید که برای حفاظت و صیانت از منابع گیاهی دارویی و دانش سنتی مرتبط، بسیار مهم است که منابع موجود محلی را در فهرست تنوع زیستی منطقه ای ثبت کنیم.

براساس گزارش، قبل از مصاحبه با درمانگران به احترام سنت، هدایایی از آجیل کولا  و پول به درمانگران سنتی اهدا شد. گفتگو با درمانگران بر اساس اعتماد و با هدف مشترک افزایش دانش گیاهان دارویی و بهبود وضعیت بهداشتی در کشور مالی صورت می گیرد.

امروزه، رویکرد قومی-دارویی با هدف دستیابی به درمان های جدید، مؤثر، کم هزینه تر و ساده استوار است که در عین حال هزینه های دارویی را کاهش می دهد. دو داروی گیاهی اصلی ضد مالاریا که امروزه به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، یعنی کینین و آرتمیزینین، به ترتیب از درمان‌های طب سنتی در “پرو” و “چین” به دست آمده‌اند. در حال حاضر، با توجه به شرایط اپیدمیولوژیک بحرانی در کشور مالی نیاز مبرمی به کشف داروهای جدید احساس می شود. قابل ذکر است که در مالی، “مالاریا” و “بیماری های کبدی” یکی از مشکلات بهداشت عمومی هستند. در طب سنتی محلی برای درمان همزمان مالاریا و بیماری های کبدی از جمله سندرم های کبدی، یرقان، هپاتیت و غیره استفاده می شود.

شایان ذکر است که مالاریا یک بیماری انگلی جدی در مناطق گرمسیری است که ناشی از گونه ای از پلاسمودیوم میباشد و توسط پشه آنوفل منتقل می شود. طبق آمار، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی، حدود ۲۵۰ میلیون مورد ابتلا به مالاریا در سال گزارش میشود. طبق گزارش جهانی مالاریا، هر ساله تقریباً یک میلیون نفر بر اثر مالاریا می میرند. ظهور و گسترش سریع سویه های مقاوم به داروی پلاسمودیوم فالسیپاروم نشان دهنده مشکل عمده برای درمان بیماری است که آن را دشوارتر کرده و انتخاب داروهای مورد استفاده را محدود می کند.

امروزه در مالی، وضعیت بهداشتی مطلوب نیست و بیماریهای بومی و همه گیر، همراه با فقدان کارکنان بهداشتی واجد شرایط، داروها و تجهیزات تهدیدی جدی تلقی می شوند. در این شرایط بحرانی طب سنتی، به عنوان یک میراث مهم و امیدبخش هنوز باقی مانده است که راه‌حل اصلی اکثریت مردم برای درمان و بهبود است.

اولین مؤسسه گیاهان دارویی در سال ۱۹۶۸ در مالی تأسیس شد که از تحقیق و توسعه طب سنتی حمایت میکرد. امروزه این مؤسسه دپارتمان طب سنتی (DMT) در مؤسسه ملی تحقیقاتی بهداشت عمومی (INRSP) در وزارت بهداشت و درمان است. فعالیت اصلی دپارتمان طب سنتی تحقیق و توسعه داروهای گیاهی است و هدف آن ارتقای تولید داخلی فیتومدیسین (داروهای مشتق شده از گیاهان) برای ارائه داروهای مقرون به صرفه به جمعیتها، به ویژه آنهایی که دسترسی محدودی به مراقبتهای بهداشتی دارند؛ است. همچنین، این مؤسسه سطح بالایی از حمایت دولت برای تحقیق و توسعه داروهای سنتی را داراست.

در مالی، دپارتمان طب سنتی (DMT) مرکز تحقیقاتی سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای طب سنتی هم هست. دپارتمان طب سنتی، تضمین می کند که طب سنتی، مکمل طب نوین است، با این فرض که داروها میتوانند از منابع محلی، به ویژه از گیاهان دارویی تولید شوند. این مؤسسه مطالعات فیتوشیمیایی، دارویی و سم شناسی بسیاری را با هدف نهایی ارائه داروهای مؤثر و غیر سمی به جمعیت انجام داده است. عوامل متعددی در انتخاب گیاهان مورد مطالعه در نظر گرفته می شود. یکی از عوامل مهم این است که چندین شفادهنده از مناطق مختلف از یک گیاه برای درمان یک بیماری استفاده کنند و بیماری که این گیاه برای درمان آن استفاده میشود نشان دهنده یک مشکل بهداشت عمومی است. در حال حاضر، داروهای سنتی به عنوان داروهای ضروری در مالی شناخته شده اند و در کنار داروهای معمولی در داروخانه ها به فروش می رسند. 

در مالی ۱۱ گیاه دارویی که اغلب در طب سنتی مالی استفاده می شوند،  در طرح های درمانی سازمان بهداشت جهانی WHO گنجانده شده اند. این گیاهان دارویی برگرفته شده از فارماکوپه آفریقا عبارتند از: شقایق مکزیکی (خشخاش تیغی)، روناس، درخت ابریشم پنبه ای، زبان گنجشک، سنگالنسیس (درختی از خانواده نخود)، میتراگینا اسپکیوسا وحشی، شیر پنیر، درخت کوسن پین (حاوی ماده ترامادول)، گیاه عدس الملک، درخت ماهون، گیاه چریش، و مریم گلی هستند. به عنوان مثال،  خشخاش تیغی به طور سنتی در درمان آبریزش بینی، یرقان، آب مروارید، سرطان، و ایدز استفاده میشود، همچنین؛ عصاره این گیاه  لاروکش، نماتدکش، ضدباکتری، و ضد قارچ است و یا درخت ابریشم پنبه ای، یکی از گیاهانی است که در مناطق روستایی برای درمان مالاریا، دردهای شکمی و درماتیت (اگزوما) مورد استفاده قرار میگیرد. عصاره آبی برگ روناس هم برای کاهش اوره خون استفاده میشود.  

در مجموع، بیش از ۶۰ نشانه پزشکی برای استفاده از این گیاهان در طب سنتی گزارش شده اند. شایع ترین بیماری های گزارش شده مالاریا (۶/۲۵%)، اسپاسم  (۰/۱۴%) و درماتیت (۴/۷%) بود. اشکال اصلی تهیه جوشانده (۱/۵۸ درصد) و پودر مواد گیاهی (۴/۲۸ درصد) بود. بیشترین قسمت مورد استفاده گیاه برگ (۷/۳۷ درصد) و پوست ساقه (۶/۱۸ درصد) بود.

مونوگراف های همه این گیاهان به صورت آنلاین در دسترس هستند:

http://portal.ics.trieste.it/MAPs/MedicinalPlants_Country.aspx#Mali

1. شربت میوه Balembo Crossopteryx febrifuga: (10درصد برای کودکان، ۲۰ درصد برای بزرگسالان). مصرف ۵ میلی لیتر برای درمان سرفه خشک کودکان کمتر از ۶ ماه، شماره ۰۰۵۲. میوه‌ها در آب جوشانده می‌شوند تا شربتی تولید کنند که مؤثرترین داروی ضدسرفه آزمایش‌شده بود.
2. جوشانده دیسنترال ایفوربیا هیرتا: جوشانده ۱۰ گرم پودر خشک شده گیاه در ۵۰۰ میلی لیتر آب به مدت ۳ روز اسهال خونی آمیبی را درمان می کند. شماره ۰۹۵۲ .
3. Gastrosédal Vernonia kotschyana Root: پودر ریشه خشک شده گیاه مخلوط شده در آب سرد به میزان ۵ گرم در ۷۰ میلی لیتر آب، ۱۵ دقیقه قبل از غذا ورم معده، زخم معده زنان باردار، کودکان کمتر از ۸ سال، شماره ۰۹۲۹.
4. جوشانده:Hépatisane Combretum micranthum 10 گرم پودر خشک برگ در ۵۰۰ میلی لیتر آب جوشانده شود، برای درمان سوء هاضمه (به خصوص چربی ها)، حالت تهوع، کم اشتهایی، یبوست، زردی، نارسایی شدید کبدی یا کلیوی. شماره ۰۰۳۱.
5. جوشانده Laxa cassia Cassia italica: 5-10 گرم پودر خشک برگ در ۵۰۰ میلی لیتر آب جوشانده شده، برای درمان یبوست کودکان کمتر از ۶ ماه، و بیماری التهابی روده استفاده شود. شماره ۰۹۶۳.
6. برگ خشک سنا غربی :(Caesalpinaceae) 10 گرم پودر خشک برگ در ۵۰۰ میلی لیتر آب جوشانده شده، روزی ۴ مرتبه به مدت ۳ روز. نصف دوز برای کودکان ۵ تا ۱۲ ساله. در درمان مالاریا. شماره ۱۵۲۵.
7. دمنوش برگ خشک شده به لیمو: Lippia chevalieri (Verbenaceae )  برای کاهش تورم و التهاب در بدن، حفاظت از ماهیچه‌ها، تقویت سیستم ایمنی، آرامش بخشیدن به معده، کاهش تب، آرامش بخشیدن به اعصاب و رفع احتقان می‌توان اشاره کرد. شماره ۰۰۰۱.
8. Euphorbia hirta (Euphorbiaceae) یک علف هرز پانتروپیک است که به طور گسترده در بسیاری از کشورهای آفریقایی برای درمان اسهال خونی استفاده میشود و حاوی تانن‌ها (مانند الاژیک اسید و گالیک اسید) و فلاونوئیدها (مانند کوئرسیتین) است که دارای پتانسیل ضد آمیبی است.
9. کاسنی، یک گیاه علفی است که تا ارتفاع حدود ۱ اینچ رشد می کند. ریشه های ضخیم آن پودر شده و (اغلب با آب گرم مخلوط می شوند) برای سوء هاضمه و دردهای معده در مالی و نیجریه استفاده می شود.
10. زبان گنجشکCombretum micranthum درخت کوچکی است که در خاک فقیر ساوانای ساحل رایج است. ترکیبات شیمیایی شامل نیترات پتاسیم، فلاونوئیدها (مانند ویتکسین)، اسیدهای آلی، تانن‌ها، کومارین‌ها، استرول‌ها، ترپنوئیدها، کربوهیدرات‌ها (اینوزیتول، مانیتول، سوربیتول) و آلکالوئیدها (کولین، استاکیدرین) هستند. در غرب آفریقا کاربردهای دارویی بسیار متنوعی دارند، به ویژه به عنوان کلاگوگ. در سال ۱۸۹۱، یک پزشک فرانسوی در گامبیا کاربرد مؤثر آن را در درمان fièvres bilieuses hématuriques (تب های صفراوی همراه با هماچوری (خون ادراری)) مشاهده کرد. از برگها اغلب برای تهیه چای نشاط آور استفاده می شود. از این چای برای درمان یرقان و هپاتیت نیز استفاده می شود.
11. سنا (Caesalpinaceae) درختچه ای است که در مناطق خشک آفریقا رشد می کند و برای درمان سندروم روده تحریک پذیر، یبوست و درمان بواسیر استفاده می شود. مشکل یبوست در روستاهای مالی بسیار رایج است که به دلیل کمبود فیبر در رژیم غذایی (که اغلب شامل پودر ذرت است) و دریافت ناکافی آب میباشد. مانند همه جا، یادآوری این نکته مهم است که توصیه های غذایی (افزایش مصرف فیبر و مصرف آب) خط اول درمان است و ملین ها درمان خط دومی هستند که فقط در صورت لزوم استفاده میشوند، زیرا خطر ابتلا به عوارض جانبی وجود دارد. با این حال، برای کشورهای آفریقایی بسیار معقول است که سنای خود را از گیاهان محلی تولید کنند، نه اینکه سنای اروپایی را با قیمت بالاتر وارد کنند.

یادآوری می شود که مالاریا برای اولین بار توسط پروفسور مامادو کوماره، پروفسور فارماکوگنوزی، مدیر سابق دپارتمان طب سنتی و رئیس انجمن مالین د فیتوتراپی براساس نسخه نیاکان وی با استفاده از گیاه دارویی سنا درمان شد. این دستورالعمل اکنون به عنوان یک نسخه استاندارد تولید و استفاده می شود و به طور گسترده برای درمان مالاریا استفاده میشود. با این حال تحقیقات در مالی برای معرفی دارو جدید گیاهی از درخت بامبارا (Vitellaria paradoxa) ادامه دارد.

اولین مزیت “داروهای گیاهی استاندارد ” این است که میتوان آنها را بسیار سریعتر و ارزانتر از داروهای سنتتیک تهیه کرد. این به این دلیل است که استفاده، آماده سازی و ایمنی آنها قبلاً در سیستم های درمان سنتی شناخته شده است. طبق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت (WHO): «اگر محصول به‌طور سنتی بدون آسیب باشد، هیچ اقدام نظارتی محدودکننده خاصی نباید انجام شود، مگر اینکه شواهد جدید مستلزم بازنگری و ارزیابی جدید باشد». سازمان جهانی بهداشت موضع خود را حفظ میکند که شواهد استفاده سنتی یا تجربه بالینی اخیر کافی است. در مقررات مالی آمده است، که فقط به سم شناسی و آزمایشهای بالینی برای عصاره ها نیاز دارد، نه برای ماده خام.

مزیت دوم، این است که محصول نهایی بیشتر از بسیاری از داروها در دسترس و مقرون به صرفه‌تر برای بیمارانی است که دارای قشر ضعیف جامعه هستند. گیاهان دارویی درمان هپاتیت از نظر فروش، در مالی موفق ترین بوده اند، زیرا هیچ معادل متعارف مقرون به صرفه ای برای آنها وجود ندارد. کمترین موفقیت، مالاریا بوده است، احتمالاً تا حدی به این دلیل که گران‌تر از کلروکین بود، که تا همین اواخر درمان خط اول توصیه‌شده برای مالاریا بود.

مزیت سوم، که برای بیماران بسیار مهم است، این است که پزشکان سنتی گیاهان دارویی را با توجه به اثربخشی درک شده ادغام می کنند.

     نکته: یکی از معایب تولید داروهای گیاهی استاندارد این است که توزیع آنها به دلیل مشکلات زیرساختی که بر توزیع داروهای معمولی نیز تأثیر می گذارد، با مشکل مواجه است.

     منابع:

Burkill HM, (Ed): The Useful Plants of West Tropical Africa, Families M-R. 1997, Kew: Royal Botanic Gardens, 4: 2

Diallo D, Paulsen BS: Pharmaceutical research and traditional practioners in Mali: Experiences with benefit sharing. Responding to bioprospecting (From biodiversity in the South to medicines in the North). Edited by: Svarstad H, Dhillion SS. 2000, Oslo: Spartacus Forlag, 133-144.

Diallo D. Paulsen BS. Hveem B. Products of traditional medicine. In: Berge G, editor; Diallo D, editor; Hveem B, editor. Wild Plants of the Malian Sahel [in French] Paris: Editions Karthala; 2005. pp. 135–۱۴۱.

Iwalewa EO. Lege-Oguntoye L. Rai PP, et al. In vitro antimalarial activity of leaf extracts of Cassia occidentalis and Guiera senegalensis in Plasmodium yoelii nigeriensis. West Afr J Pharmac Drug Res. ۱۹۹۰;۹(suppl):19–۲۱. 

Jellal A. Lemerre S. Michot P, et al. Dijon: Etablissement National d’Enseignement Supérieur Agronomique (ENESA); 1998.

https://www.twn.my/title2/intellectual_property/info.service/2015/ip150301.htm

https://menafn.com/1105749356/Healers-Grow-100-Rare-Medicinal-Plants-In-Odishas-Mali-Hills-To-Treat-Patients-From-45-Villages

Lin Y-L, Wang W-Y: Chemical constituents of Biophytum sensitivum. Chinese Pharmaceutical Journal. 2003, 55: 71-75.

Occhiuto F. Sanogo R. Germano MP, et al. Effects of some Malian medicinal plants on the respiratory tract of guinea-pigs. J Pharmacy Pharmacol. ۱۹۹۹;۵۱:۱۲۹۹–۱۳۰۳.

 Pousset J-L. Aix-en-Provence, France: Edisud; 2004. Medicinal Plants of Africa.

Sutovska M. Franova S. Priseznakova L, et al. Antitussive activity of polysaccharides isolated from the Malian medicinal plants. Int J Biol Macromol. ۲۰۰۹;۴۴:۲۳۶–۲۳۹.

Sudhakar M. Rao CV. Rao PM, et al. Antimicrobial activity of Caesalpinia pulcherrima, Euphorbia hirta and Asystasia gangeticum. Fitoterapia. ۲۰۰۶;۷۷:۳۷۸–۳۸۰.

WHO. Guidelines for the Appropriate Use of Herbal Medicines. Manila: WHO Regional Office for the Western Pacific; 1998. 

WHO – Country Health System Fact Sheet 2006 – Mail. [http://www.afro.who.int/home/countries/fact_sheets/mali.pdf].