نویسنده: مهندس سیدمحمد حسینی ملا- پژوهشگر و مدرس دانشگاه
این نکته که ثابت شده خلقت جهان، براساس عدالت صورت گرفته و روابط عناصر سه گانه طبیعت، انسان و جامعه انسانی با خالق هستی و با یکدیگر، بر پایه محور عدالت ترسیم شده است. در دهه های اخیر به دنبال تعامل نادرست بشر با محیط زیست، شاهد برهم خوردن توازن زیست محیطی در بسیار از مناطق کره زمین هستیم که علاوه بر پدید آمدن آثار مخرب آن در طبیعت، عدالت در بهره برداری از منابع زیست محیطی نیز از بین رفته است. با توجه به اینکه محیط طبیعی، مشترک بین همه موجودات می باشد، عدالت زیست محیطی با مفهوم رعایت «انصاف» در مواجهه با محیط زیست مرتبط می باشد. عدالت زیست محیطی، رفتار منصفانه و درگیر شدن معنی دار همه افراد بدون در نظر گرفتن نژاد، رنگ، منشاء ملی یا درآمد با توجه به توسعه، اجرا و اجرای قوانین، مقررات و سیاست های زیست محیطی است. این هدف را برای کلیه جوامع و افراد موجود در سراسر این کشور دارد. این امر زمانی حاصل می شود که همه از همان میزان محافظت در برابر خطرات زیست محیطی و سلامتی و دسترسی برابر به فرآیند تصمیم گیری برخوردار شوند تا محیطی سالم داشته باشند که در آن زندگی، یادگیری و کار داشته باشد. تعاریف دیگر برای این اصطلاح عبارتند از: توزیع عادلانه خطرات و مزایای محیط زیست؛ مشارکت عادلانه و معنادار در تصمیم گیری های زیست محیطی؛ شناخت شیوه های زندگی در جامعه، دانش محلی و تفاوت فرهنگی؛ و توانایی جوامع و افراد برای عملکرد و شکوفایی در جامعه. معنای جایگزین، که در علوم اجتماعی از اصطلاح عدالت، به کار می رود، “توزیع کالاهای اجتماعی” است. این اصطلاح عدالت محیطی دارای دو کاربرد مجزا با کاربردهای رایج تر جنبش اجتماعی است که بر توزیع “عادلانه” مزایا و بارهای محیطی متمرکز است. کاربرد دیگر یک نهاد میان رشته ای ادبیات علوم اجتماعی است که شامل تئوری های محیط و عدالت، قوانین محیط زیست و اجرای آنها، سیاست های زیست محیطی و برنامه ریزی و حکومت داری برای توسعه و پایداری و بوم شناسی سیاسی است. از آنجایی که موقعیت منافع اجتماعی و زیست محیطی در تضاد با رشد اقتصادی و لیبرالیسم بازار می باشد، عدالت زیست محیطی را می تواند یک مفهوم در ارتباط با روند توسعه کشاورزی تلقی کرد، بنابراین کشاورزی ارگانیک یک موقعیت پیشرفته با توجه به عدالت زیست محیطی است، چرا که به برقراری راه های تعامل با محیط طبیعی کمک می کند. اما با این حال عدالت زیست محیطی هم چالش های قابل توجهی را با کشاورزی ارگانیک دارد. پیگیری و ایجاب عدالت زیست محیطی را می توان از طریق توسعه فرهنگ تجارت عادلانه ارگانیک، اجرای کامل عدالت زیست محیطی در صدور استانداردهای گواهینامه های ارگانیکی، تشویق کشاورزی بدون گواهینامه استاندارد به رعایت اصول ارگانیک به عنوان راهبرد جایگزین در نزد جوامع محلی و بهبود امنیت غذایی، بوسیله حمایت از تولید و گسترش کشاورزی ارگانیک به عنوان یک نمونه جایگزین جهت اجرای وسیع عدالت زیست محیطی در کشاورزی و جامعه با استفاده از کشاورزی ارگانیک ترویج نمود.
