آبتاب– سالانه ۱۱٫۲ میلیارد تن زباله خشک در جهان تولید میشود. برخی در طبیعت دفن میشود و اما برخی از کشورها از بازیافت زباله درآمد عجیبی دارند.
درآمد ترکیه از بازیافت زباله ۶۰۰ میلیون دلار است و درآمد آمریکا ۱۱۰ میلیارد دلار است؛ ۹۱ برابر بیشتر از درآمد صادرات نفت ایران! طبق اعلام وزارت اقتصاد میزان فروش ایران در سال گذشته ۱٫۲ میلیارد دلار بود. تولید زباله در آمریکا بالاست اما این کشور با بازیافت زباله ۵۶۰ هزار فرصت شغلی ایجاد کرده. در ایران اما زبالهها یا در طبیعت رها شده و یا به رواج زبالهگردی دامن زده است.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی سرانه تولید زباله در جهان در هر روز برابر با ۳۰۰ گرم است. این درحالی است که این رقم برای ایرانیها به بیش از ۷۱۰ گرم و برای تهرانیها ۷۹۰ گرم، یعنی ۲٫۵ برابر متوسط جهانی است. همزمان، براساس آمار سازمان بازیافت، روزانه نزدیک به ۵۸ هزار تن و سالانه بیش از ۲۱ میلیون تن زباله در ایران تولید میشود که ارزش تقریبی هر تن زباله ۴۰۰ هزار تومان است. به این ترتیب، گردش مالی بازیافت زباله در ایران، میتواند سالانه به بیش از ۸ هزار میلیارد تومان برسد. (میزان تحقق این رقم قطعاً کمتر است.)
چقدر زباله تولید میکنیم؟
این آمار برای کل جهان، به مراتب بدتر است، چرا که آمریکا دستکم در میان کشورهایی است که بازیافت زباله را جدی میگیرد. برخی دادههای آماری سازمان ملل متحد (مربوط به سال ۲۰۱۸ میلادی) نشان میدهند که سالانه حدود ۱۱٫۲ میلیارد تن زباله خشک در جهان تولید میشود. بد نیست بدانیم که ۱۱٫۲ میلیارد تن، وزنی معادل ۵۶ هزار برابر وزن فولادی دارد که از ویرانههای «برجهای تجارت جهانی»، پس از حملات ۱۱ سپتامبر جمعآوری شد! (حجم فولاد تخلیه شده از این ویرانهها، حدود ۲۰۰ هزار تن بود.) از طرفی، مقالهای در مجله «نشنال جئوگرافیک» در سال ۲۰۱۹ میلادی نشان میدهد که از حدود ۶ دهه گذشته (که روند عمده تولید پلاستیک در جهان شروع شده)، تا به امروز حدود ۸٫۳ میلیارد تن پلاستیک تولید شده است. بخش عمده این پلاستیکها به زباله تبدیل شده و بازیافت نشدهاند و حالا سر از اقیانوسها در آوردهاند. علاوه بر این، زبالهها عامل حدود ۵ درصد از گازهای گلخانهای منتشر شده در جهان هم هستند.
برای ایران که یکی از ۱۰ تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان است و زیرساختهای این حوزه را هم دارد، شاید مهمترین بخش در صنعت بازیافت، بخش فولاد باشد. آمارها نشان میدهند که از دهه ۱۹۷۰ به این سو، حدود ۶۰ درصد از تمام محصولات فولادی در آمریکای شمالی (ایالات متحده آمریکا و کانادا) بازیافت میشوند و در واقع، فولاد اصلیترین محصول بازیافتی در این منطقه است. جالبتر آنکه همین برآوردهای آماری نشان میدهد که تنها در آمریکا، حدود ۵۳۰ هزار فرصت شغلی در بخش بازیافت فولاد وجود دارد که ارزش افزودهای برابر با ۱۱۰ میلیارد دلار (حدود ۱۱ برابر بالاتر از صادرات نفت ایران در سال ۱۳۹۹) ایجاد کرده است.
آمریکا همزمان بزرگترین صادرکننده ضایعات فولاد و آهنقراضه در جهان است و بخش عمده این محصولات را به ترکیه و هند میفرستد. دادههای سایت «استاتیستا» (Statista) نشان میدهد که ترکیه در سال ۲۰۲۰ میلادی، حدود ۲۲٫۴ میلیون تن فولاد ضایعاتی وارد کرده و از این نظر، با اختلاف بسیار زیادی در صدر است. قیمت هر تن فولاد حدود ۲۴۰ دلار است. اگر تنها ۱۰ درصد از این مبلغ را به عنوان سود ناشی از بازیافت در نظر بگیریم سود صنایع بازیافت ترکیه با این ارقام، میتواند سالانه به حدود ۶۰۰ میلیون دلار برسد.
اما آیا فارغ از بحث زبالههای صنعتی، کشورهای دیگر، با بازیافت زبالههای خانگی هم برای خودشان درآمد و رشد اقتصادی مهیا میکنند؟ پاسخ مثبت است. آلمان قهرمان این داستان است و اکنون حدود ۵۶ درصد از زبالهاش را بازیافت میکند. اتریش (حدود ۵۴ درصد)، کرهجنوبی (۵۳ درصد) و سوئیس (۵۰ درصد) هم در رتبههای بعدی هستند.
بر اساس برنامه این اتحادیه، تا سال ۲۰۳۰ میلادی، ۷۰ درصد از تمام کالاهای بستهبندی شده در کشورهای عضو این اتحادیه باید بازیافت شود و میزان بازیافت زبالههای خانگی هم تا سال ۲۰۳۵ میلادی باید به ۶۵ درصد برسد. در آمریکا، حدود ۱٫۱ میلیون شغل در حوزه بازیافت زباله وجود دارد و سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی آمریکا، ۲۳۶ میلیارد دلار برآورد شده است. با بازیافت تمام پلاستیک تولید شده در جهان در طول یک سال، میتوان در هر سال ۲۰۰ میلیارد دلار ارزش افزوده ایجاد کرد. این رقم، کمابیش به اندازه تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۹۹ است!