نویسنده: مهسا موتمن
در سالهای اخیر مراکز تحقیقاتی مهمی در جهان تأسیس شده که کار آن ها بررسی ارتباط بین دعا یا مذهب و روان است که نتایج همه این بررسی ها بر یک امر واحد اشاره میکند: میزان ابتلا به بیماری ها و مرگ در افرادی که زیاد دعا میکنند کمتر از سایرین است و سلامتی جسمی، روانی، اجتماعی و همچنین طول عمر و رضایت بیشتری از زندگی دارند. محققین به این نتیجه رسیده اند که اصول مشترکی در دستورات مذهبی ادیان عمده جهان وجود دارد که از سلامتی و روان پیروان آن ها محافظت میکند. این اصول مشترک ریشه در معنویت دارد که یکی از این روش ها دعا میباشد که باعث آرامش و اطمینان میگردد.
دعا از منظر کلی
دعا چیست؟ ۱) یعنی صدا زدن و مدد خواستن در حل مشکلات از خالق خود ۲) راه ارتباطی بندگان با مبدا ۳) تنها وسیله ی ارتباطی با خدا دعا کردن رابطه ای میان خلق و خالق برقرار میکند که اگر این ارتباط و توجه به مبدا نباشد خدای منان عنایت خاصه خود را قطع و بندگان استعداد پذیرش این عنایت و مقتضای رحمت الهی را از دست میدهند که قرآن کریم این حالت را نوعی استکبار میداند آن هم از موجودی که هیچ حیثیتی جز حیثیت ربط و بندگی ندارد حتی در (سوره غافر آیه ۶۰) به دعا اشاره شده که میفرماید: خدای شما فرمود که مرا با خلوص دل بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم. در سوره زمر آیه ۵۴ / سوره شوروی آیه۱۳ / غافر آیه ۱۳ هم به دعا کردن و عاقبت ناگوار ترک دعا پرداخته شده. در نتیجه از مجموع چنین آیات میتوان فهمید که چرا قران کریم با تعبیرات مختلف انسان را به دعا دعوت نموده.
دعا از منظر قرآن: یکی از تأثیرات مهم دعا هنگام بروز حوادث افزایش توان روحی و جبران ضعف روانی ایمنی از بلایا و درمان تمام نگرانی هاست که در قرآن و حتی کلام معصومین هم قابل مشاهده است. کلام قرآن: کسانی که ایمان آوردند قلب هایشان با یاد خدا آرام میگیرد آگاه باشید که تنها یاد خدا آرام بخش دلهاست. (رعد آیه ۲۸) امام علی هم میفرمایند که دعا سپر مومن است. بعضی ها میگویند ما نماز میخوانیم و روزه میگیریم اما این ها درما معنویت ایجاد نمیکند ما هیچ معنویتی و اثری نمیبینیم پس میرویم سراغ تکنیک هایی که مثلاً در ادیان توحیدی نیست ولی معنویت ایجاد میکند مثل مدیتیشن. البته مدیتیشن تکنیک خوبی برای آرامش است و باید از ان استفاده کرد اما باید با این مسئله هم مواجه شد که چرا دعا و عبادات به ما آرامش نمیدهند من که این مطلب را عرض میکنم بیانم بیان تکلیف برای کسی نیست نمیخواهم بگویم تکلیف است که نماز و روزه بگیرند قصد این است که بنیان گذاران ادیان که به دعا دعوت کرده اند حرفشان این بوده انسان در درجه اول باید یک زندگی سالم اخلاقی داشته باشد و انگاه دعا کند. در این زندگی سالم اخلاقی خیلی چیزها وجود دارد: حلال و حرام، ادای امانت، اجتناب از گناه، خدمت و محبت به انسانها… دعا و نماز وقتی دعا و نماز میشود که که خدا آن را اجابت میکند که در یک زندگی سالم و اخلاقی شکل گرفته باشد پس دعا باید از وجود انسان مضطر و تنها برخیزد ان هم با محتوای سوال و استغاثه همراه با تضرع و اخلاص. تجربه نشان داده اگر این دعا محقق شود مستجاب میشود. قرآن و روایات درمان تمام نگرانی ها اضطراب هارا ذکر خدا معرفی میکند.
دعا از منظر روانشناسان: در سالهای اخیر روانشناسان توجه بیشتری به دین برای سلامت و روان و درمان بیماری روانی معطوف داشته اند. به عقیده آنها در ایمان به خدا، نیروی خارق العاده ای وجود دارد که نوعی قدرت معنوی به انسان میبخشد.
دعا کردن باعث جلوگیری از برخی بیماری ها میشود: ۱) کاهش فشارخون و ارام شدن ضربان قلب ۲) جراحی ها و کاهش مقدار آنتی بیوتیک پس از جراحی ۳) پیشگیری و درمان بیماران اعصاب و روان و …تحقیقات جالبی دراین باره انجام شده که به چند مورد اشاره میکنیم: ۱) دکتر رندولف بارد: او در بیمارستان عمومی شهر سان فرانسیسکو تحقیق جالبی انجام داده: ۳۹۳ بیمار بساری که به ۲ گروه تقسیم شده اند. گروه اول: برایشان دعا میخواندند گروه دوم: دعاییی خوانده نمیشد. شرایط بیماران: هر دو گروه درمانهای دارویی را دریافت میکردند و از نظر سن و جنس و میزان ابتلا به بیماری انسداد شرایین قلبی یکسان بودند نتیجه بعد ۱۰ ماه: گروه اولی ها نسبت به دوم ۵ برابر کمتر به آنتی بیوتیک نیاز داشتن و میزان ایست قلبی کمتر و ۲.۵ برابر کمتر دچار انسداد عروق قلبی شده بودند. ۲) بیمارستان دکتر شریعتی تهران سال۱۳۸۲: نتیجه نشان داد که آرام سازی و تکرار اذکار باعث کاهش میزان اضطراب قبل از جراحی می شود.
سخن آخر
دعا درمانی از ماقبل تاریخ سابقه داشته و نوعی شفابخشی باستانی است که متوجه کردن قلب و ذهن به سوی پروردگار انجام میشود. دعا درمانی یک روش جایگزین نیست بلکه مکمل سایر درمانهاست که اخیرا جز اصلی ترین تحقیقات علمی قرار گرفته است. هنگام دعا مخصوصاً دعای دسته جمعی میتواند نیروی شفابخشی عظیمی ایجاد کند. بهترین پناهگاه و امن ترین جایگاه برای غلبه بر اضطراب روی اوردن به مذهب و دین در نهایت دعا و نیایش است. دیل کارنگی میگوید: دعا کردن همانند عمل یادداشت کردن روی کاغذ است، هنگام دعا احساس میکنیم که یک شریک غم پیدا کرده و تنها نیستیم، انسان را به کار وادار میکند. پس اگر انسان در سایه سار نماز و دعا تربیت شود انگاه به خدا نزدیک میشود و آرام میگیرد که تأثیر بسزایی در درمان دارد.
