نویسنده: دکتر فاطمه موسوی ویایه -عضو گروه مطالعات زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران
تلفات جانبی به آسیبهای ناخواسته ای گفته می شود که هنگام تهاجم به یک هدف به افراد و سازه هایی غیر از هدف مورد نظر وارد می شود. اولین بار این اصطلاح در جنگ به کار رفت و به کشته و زخمی شدن غیر نظامیان و تخریب اموال خصوصی حین عملیات نظامی گفته شد. امروزه این اصطلاح کاربرد وسیع تری یافته و در مواردی از سیاست و اقتصاد نیز اصطلاح تلفات جانبی استفاده می شود. یکی از این موارد تعیین و اجرای یک سیاست اجتماعی است که همواره پیامدهای ناخواسته و اثرات جانبی نیز دارد. به عنوان مثال قتلهای ناموسی تلفات جانبی سیاست خانواده در ایران است. هر سال چند صد زن به دلایل ناموسی از طرف مردان خویشاوند خود کشته می شوند. آخرین مورد مبینا سوری چهارده ساله اهل رومشکان لرستان است. او که با طلبه جوانی از بستگانش ازدواج کرده بود، متهم شده بود که با مرد جوانی رابطه دارد. عموها، برادر، عموی همسر و پدر همسرش او را مستحق مرگ دانستند و اکنون همسرش به قتل او (خفه کردن با روسری) اعتراف کرده است و در بازداشت است، البته مانند بقیه موارد قتل های ناموسی با گذشت اولیای دم و طی مراحل اداری آزاد خواهد شد. در سیاست مردسالارانه زنان به خانه و حوزه خصوصی تعلق دارند. آنها باید ازدواج کنند و به خانه داری و بچه داری بپردازند. حضور زنان در فضای عمومی جامعه مطلوب نیست چون زن با ذات زنانه خود موجب برانگیختن شهوت مردان می شود و سلامت جامعه (مردان) در آن است که حتی الامکان نادیده و در خانه بماند. هر زن باید صاحب داشته باشد و مردی (پدر، شوهر) او را به عنوان ناموس خود کنترل کند. تخطی زنان از هنجارهای حجاب و عفاف به خطر افتادن سلامت جامعه است و مردان باید از سر غیرت این خطر را برطرف کنند و ناموس خود را که کنترل ناپذیر شده از صحنه روزگار محو سازند تا دوباره نظم جنسیتی مردسالارانه برقرار شود. قتل های ناموسی تلفات جانبی است و قابل چشم پوشی کودک همسری نیز یکی دیگر از تلفات جانبی است. خانواده سنتی، تحت تأثیر سنتهای محلی مردسالارانه، دختران نوجوان را کنترل می کند تا مبادا درگیر روابط جنسی شوند. در جامعه سنتی، دختران نوجوان هرچه زودتر باید شوهر و صاحب پیدا کنند. نتیجه این است که دختر سیزده ساله را شوهر می دهند و کودکی او را نابود می شود. مهم نیست اگر هر سال، نوجوانی هزاران دختر با ازدواج اجباری نابود می شود و صدها زن به دلایل ناموسی به قتل می‌رسند. مهم آن است که زنان کنترل شوند و مردسالاری پابرجا بماند؛ در نتیجه همه این تلفات جانبی، ناچیز و پذیرفتنی است.
