آبتاب– آناتولی در گزارشی نوشت: در حالی که جامعه جهانی اقدامات و سیاست‌های طالبان را از نزدیک زیر نظر گرفته و بر احترام به آزادی‌های اساسی تاکید میکند، مسکو، واشنگتن و پکن همچنان به عنوان بازیگران قوی در سناریوی افغانستان باقی مانده‌اند.
پس از خروج آمریکا و کشورهای غربی از افغانستان، تغییرات عظیمی در معادلات دیپلماسی بین‌المللی در آسیا و به‌ویژه آسیای مرکزی رخ داد. از یکسو، ایالات متحده آمریکا رایزنی‌ها با مقامات طالبان را به منظور «حفظ بسیاری از دستاوردهای سیاسی، حقوق بشری، پیشرفت‌های حاصل شده» در تامین حقوق زنان و دختران، مهاجرت دسته جمعی پناهندگان و یک بحران انسانی فزاینده که با تغییرات آب و هوایی و بازارهای جهانی غذا و انرژی تشدید شده، دنبال میکند و از سوی دیگر، احیای “فرمت مسکو” دریچه‌ای را برای به رسمیت شناختن دولت موقت طالبان توسط قدرت‌های منطقه‌ای باز کرده است.
روز ۲۹ سپتامبر نشست «فرمت مسکو» در خصوص افغانستان با حضور نمایندگان طالبان و کشورهای عضو این فرمت یعنی چین، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، پاکستان، روسیه، ترکمنستان و ازبکستان و فرستادگان ویژه قطر، عربستان سعودی، ترکیه و امارات متحده عربی در شهر قازان، مرکز جمهوری تاتارستان روسیه برگزار شد.
امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه دولت طالبان در افغانستان که به عنوان مهمان در این نشست حضور داشت، طی سخنرانی ۱۱ دقیقه‌ای خود، از شرکت کنندگان خواست که سیاست چین را دنبال کرده و سفیران خود را به کابل بفرستند. اما اکثر شرکت کنندگان نسبت به تثبیت داعش در ولایات مختلف و تشدید خشونت در افغانستان ابراز نگرانی کرده و هشدار دادند که افغانستان به «کانون تروریست‌هایی تبدیل نشود که منطقه را تهدید می‌کنند».
روسیه از نظر جغرافیایی هیچ مرز مستقیمی با افغانستان ندارد و به طور رسمی طالبان را که در فوریه ۲۰۰۳ به عنوان یک گروه تروریستی معرفی کرد، به رسمیت نشناخت. در سال ۲۰۰۹، روسیه حریم هوایی خود را برای اقدام نظامی ایالات متحده علیه طالبان باز کرد و بعدا در سال ۲۰۱۵، مانند سال ۲۰۰۷ برای جلوگیری از قاچاق مواد مخدر، دوباره با طالبان برای مبارزه با داعش درگیر شد.
طالبان که توسط کشورهای غربی کنار گذاشته شده بود، اولین معامله در نوع خود را با مسکو امضا کرد تا از عرضه مداوم محصولات نفتی و گندم اطمینان حاصل کند. مسکو همچنین از لحاظ دیپلماتیک این گروه را با پیگیری یک مکانیسم صلح موازی برای آوردن آنها به صحنه بین‌المللی تسهیل کرد. پیش از این، قطر با تشویق ایالات متحده، دفتر سیاسی طالبان را در دوحه به طور رسمی افتتاح کرده بود.
فرمت مسکو همچنین به عنوان یک پلتفرم مشترک برای کشورهای منطقه مانند چین، ایران و پاکستان عمل کرد تا راهبردی را طراحی کنند که بتواند به آنها کمک کند تا با واقعیت‌های آینده افغانستان مقابله کنند. واشنگتن فقط به صورت تشریفاتی به فرمت مسکو دعوت شد. کشورهایی منطقه آسیای ممیانه مانند قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و ازبکستان در این زمینه همچنان فعال هستند.
با این همه، حمایت‌های مسکو از طالبان نتایج لازم را به همراه نداشته است. در ۵ سپتامبر ۲۰۲۲، سفارت روسیه در کابل مورد حمله انتحاری قرار گرفت. دو کارمند روسی کشته و شش تن دیگر زخمی شدند. گروه داعش شاخه خراسان مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت. این گروه تروریستی پیش از این حملات راکتی به ازبکستان و تاجیکستان انجام داده بود.
منافع روسیه در منطقه از این فرض ناشی می‌شود که خلاء امنیتی در افغانستان ممکن است به بی ثباتی در آسیای مرکزی منجر شود و در نهایت یک چالش استراتژیک برای کرملین ایجاد کند. افغانستان هر چند کوچک، منبعی برای روسیه است تا یکی از کانال‌های اقتصادی خود را برای جنوب آسیا و فراتر از آن باز نگه دارد. روسیه اعتماد دارد که طالبان علیه گروه‌های تروریستی مختلف اقدام می‌کنند. به گفته کابلوف، «ما باید متوجه شویم که چه کسی از آن سود می‌برد و سپس خواهیم دید که چه کسی پشت آن ایستاده است».
بسیاری از کارشناسان آمریکایی بر این باورند که هر اتفاقی که در افغانستان می‌افتد بر جایگاه بین‌المللی آمریکا تأثیر خواهد گذاشت. نه تنها آمریکا، بلکه هند نیز با توجه زیادی به منافع چین در افغانستان می‌نگرد. در رسانه‌های هندی مطرح شده است که پس از خروج آمریکا از افغانستان، چین نسبت به منافع خود در آسیا تهاجمی تر خواهد شد. اما یاروسلاو تروفیموف و جرمی پیج در روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال می‌نویسند که آمریکا با خروج از افغانستان به نوعی روابط بین قدرت‌های جهانی را تغییر داده است. هم چین و هم روسیه ممکن است فرصت‌هایی را در این زمینه ببینند، اما آمریکا نیز طعنه‌هایی از متحدان خود مانند انگلستان در مورد مسئله خروج از افغانستان شنیده است.
با این حال، چین و روسیه هر دو در حال مذاکره با طالبان هستند و از طالبان در مورد روند بازسازی و آشتی تضمین‌هایی دریافت کرده‌اند. روسیه از اراده طالبان برای مبارزه با قاچاق مواد مخدر و توقف جریان مواد مخدر از افغانستان از طریق آسیای مرکزی ستایش کرده است. با این حال، روسیه هنوز در مورد به رسمیت شناختن حکومت طالبان افغانستان اظهار نظری نکرده است.
منافع چین در افغانستان شامل منافع اقتصادی آن نیز می‌شود. چین علاوه بر ذخایر بزرگ مواد معدنی کمیاب، تلاش میکند تا بر افغانستان برای حمایت از طرح کمربند و جاده تأثیر بگذارد. سرمایه گذاری چین در پروژه‌های معادن می‌تواند به طور بالقوه نظم را به اقتصاد افغانستان بازگرداند. روسیه و چین به عنوان اعضای شورای امنیت سازمان ملل می‌توانند از حق وتوی خود برای کاهش تحریم‌ها و سایر اقدامات علیه طالبان استفاده کنند.
انتهای پیام/
