به گزارش آبتاب، طبق گزارش استاد حسن اشرف گنجویی، کارشناس رسمی و محقق تأمین آب، نتایج بازدیدها و جلسات کاربردی در خصوص چگونگی احیاء و مرمت قنوات در منطقه دهسرد شهرستان ارزوئیه با حضور نمایندگان حق آبه بران و مالکان قنوات در محضر استاد و در معیت سرکار خانم رفیعی پور، ریاست محترم سازمان اسناد و کتابخانه ملی، و همینطور جناب آقای افشار، کارشناس محترم سازمان، در تاریخ ۱۹/۰۸/۱۴۰۱ بدین شرح است:
الف: قنات خسرو آباد دهسرد
۱- موقعیت قنات خسرو آباد دهسرد که از مظهر قنات تا مادرچاه مورد ارزیابی قرار گرفت، پارامترهای انتخاب محل قنات در زیر حوزه و حوزه آبریزی نعل اسبی که منتهی الیه آن رشته کوه های مرتفع با ریزش های جوی بصورت عمدتاً برف، مجاورت چاه های میله ای و یا کوره قنات نسبت به مسیرهای سیلابی همراه با قطع کردن مسیر رودخانه های فصلی، قرار گرفتن محل کوره قنات در خط القعر زیر حوزه آبریز، در مجموع اثبات می نمایند که قنات کهن مطروحه که قرنها زه آبها را جمع آوری و با تخلیه شدن آنها از مظهر قنات، اشتغال، رونق تولید محصولات زراعی در حد شصت هکتار و باغکاری در حد بیست هکتار را داشته و میتواند داشته باشد. کشاورزی در اراضی آبخور قنات بصورت سنتی ولی بواسطه پشتوانه تغذیه مستمر کوره قنات و تامین آب، قرنها قدمت و رونق خسرو آباد را تضمین نموده و می نماید. این قنات در دهه های اخیر که بازار چاه و چاه زنی تشویق می شده به شدت مورد بی مهری قرار گرفته و با تداوم ریزش چاه های میله ای و مسدود شدن کوره قنات در اغلب نقاط از طول دو هزار متری کوره قنات، آبدهی بشدت کاهش و با محدود شدن تولیدات زراعی و باغی مرتبط با قنات مسیر بائر شدن را طی نموده است. راهکار کنترل به موقع، بررسی مشکلات و نارسائیهای قنات، اولویت بندی و اجرائی نمودن آنها برای ثابت نگهداشتن آبدهی قنات که در حد هشتاد لیتر در ثانیه بوده، تحقق پیدا نکرده است.
۲- قنات مطروحه در بخش ابتدائی از دو حلقه چاه بعنوان مادر چاه و دو نخ (انشعاب) که سرانجام یکی شده و با کوره ای مشترک آب به سمت مظهر قنات جریان می یابد. آبدهی فعلی قنات در حد هشت لیتر در ثانیه است که متأسفانه نظام کشاورزی روستا را بکلی مختل نموده است.
۳- رشته قنات خسرو آباد دهسرد در سراسر مسیر در بخش تران یا زهدار قرار گرفته که این پدیده ارزش قنات را با طول کمی که دارد صد چندان تعیین کرده است. ارزش ریالی چنین قناتی در شرایط کنونی که با احیاء و بازسازی توان تأمین آب در حد تا یکصد لیتر در ثانیه را دارد به رقم پانصد میلیارد تومان می رساند.
۴- در فاصله هزار متری از مادر چاه های این قنات از ساحل سمت چپ کوره قنات در جهت جریان آب، آبی بسیار گرم به کوره قنات ورود پیدا می کند، با ردیابی و بالا بردن میزان آبدهی این آبگرم می توان استخرهای آب گرم راه اندازی و گردشگری روستا را به بهترین وجه ممکن رونق و گسترش داد.
۵- بر روی چاه های میله ای بخش میانی کوره قنات که ریزشی هستند، کار اجرائی برای اصلاح و طوقه چینی آغاز ولی به علت ناتوانی پیمانکار برای ادامه کار بازسازی قنات تعطیل و حتی کولها را از این محل به مکان دیگری منتقل شده اند. پیگیری این مسئله از موارد الزامی برای بازسازی و احیاء این قنات می باشد.
۶- برای بازسازی و احیاء این قنات بایستی کار را از مظهر قنات شروع نموده و با لای روبی و حذف موانع کوره قنات آبدهی را بتدریج اضافه نمود. طوقه چینی همه چاه های میله ای که در حال ریزش هستند، اصلاح بخشهایی از کوره قنات که بواسطه ریزش های داخلی و یا حمل مصالح از چاه های میله ای در حال ریزش مسدود شده اند و یا اینکه در اثر مسدود شدن کوره قنات و پس زدن آبهای حاصل از تجمع زه آبها، ریزشهای داخلی بیشتر شده، موارد اجرائی بازسازی و مرمت مورد نیاز این قنات برای تولید تا یکصد لیتر در ثانیه (که قابلیت آنرا دارد) آب می باشد.
۷- احیاء و توسعه این قنات، بیکاری را ریشه کن، تولید محصولات زراعی و باغی را به حالت اولیه و با بکار گرفتن روشهای آبیاری نوین چند برابر و تأمین آب شرب را پایدار و ماندگار می نماید.
۸- اعتبار مورد نیاز برای رفع کلیه موانع و نارسائیهای قنات خسرو آباد دهسرد دو میلیارد تومان می باشد، مشروط بر اینکه نظارت بر هزینه و اجرای عملیات زیر نظر مستقیم حق آبه بران و مالکان قنات باشد.
ب: قنات خیرآباد
۱- قنات خیرآباد در فاصله پانزده کیلومتری قنات خسرو آباد واقع شده است. مادر چاه ها و چاه های میله ای این رشته قنات از ساحل سمت راست در جهت جریان سیلابها از رودخانه فصلی قرارگرفته، و به این ترتیب دستکهای جانبی کوره قنات به زیر بستر رودخانه، زه آبهای زیر زمینی و در حال جریان از اعماق مختلف را جمع آوری و به کوره قنات هدایت می کرده است. طول قنات از مادر چاه تا مظهر قنات در حد یک و نیم کیلومتر و بواسطه آبدار بودن کل منطقه تمامی طول کوره قنات در بخش تران قرار دارد. وسعت اراضی آبخور این قنات در حد هشتاد هکتار در پائین دست مظهر قنات بوده، محصولات باغی و زراعی را شامل میشده است.
۲- فرسایش و تخریب سواحل رودخانه فصلی همزمان با جریانات سیلابی سبب فرسایش، تخریب حمل مصالح رودخانه ای در ساحل سمت راست را سبب می شده، که متأسفانه مورد بی توجهی حق آبه بران قرار گرفته است، توسعه و پیشرفت فرسایش تا آنجا پیش رفته که به کوره قنات رسیده و با ورود سیلاب به کوره قنات، بخشهائی از کوره قنات را پر و حتی چاه های میله ای را تخریب نموده است. این قنات در حال حاضر فاقد آبدهی و کار کشاورزان بومی به کلی تعطیل شده است.
۳- اریابی کارشناسی از کل مسیر کوره قنات، چاه های میله ای، مادرچاه، مظهر قنات نشان می دهد، که این رشته قنات قابلیت احیاء و بازسازی را دارد. حق آبه بران قنات که در طول مسیر همراهی می کردند، بسیار نگران بودند از اینکه همه نیروهائی که دست اندر کار کشاورزی قنات بودند پس از تخریب قنات حاشیه نشین شهرها شدند.
۴- برای احیاء و بازسازی قنات خیر آبا مبلغ یک و نیم میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز می باشد. با احیاء آن اشتغال، تولید محصولات باغی و زراعی در منطقه رونق مجدد پیدا خواهد کرد.
ج: قنات شاهماران
۱- قنات شاهماران در فاصله بیست کیلومتری خسرو آباد دهسرد واقع شده و سه نخ یا سه انشعاب با عبور از عمق سی متری بستر رودخانه های فصلی (با عرض بیش از یکصد متر و توان انتقال دبیهای سیلابی بیش از دویست متر مکعب در ثانیه که از حوزه آبریز بسیار گسترده جریان می یابند) به هم متصل شده و وسیله یک کوره مشترک که عمق آن در حوالی مادر چاه در حد سی متر و بتدریج به سمت مظهر قنات عمق آنها کاهش یافته و به دو متری میرسند. آب را به این ترتیب به طرف مزارع و باغکاریها هدایت می نمودند. طول قنات در حد دو نیم کیلومتر اراضی آبخور قنات با وسعت بیش از نود هکتار بوده است.
۲- از سال ۱۳۸۲ با مسدود شدن آب در چاه های میله ای مجاور مادرچاه قنات، انتقال آب از کوره قنات بکلی قطع و کار کشاورزی تعطیل شده است. مالکیت این قنات با شخصی به نام تهمتن رفیع پور بوده، مهارت در طوقه چینی چاه های میله ای در طول مسیر کوره قنات، حفاظت و نگهداری از چاه های میله ای در مقابل سیلابها، عبور کوره قنات از زیر بستر رودخانه در مجاورت اراضی آبخور قنات عمق توانمندی، دانائی، پشتکار گیری مالک و ارزش و اهمیتی که برای احیاء چنین قناتی قائل بوده، نشان می دهد. با درگذشت وی (رحمت الله) بلافاصله گرفتگی و مسدود شدن کوره قنات شکل گرفته و بعلت عدم تحقیق و شناسائی محل مسدود شده و رفع آن تا این تاریخ از مدار تأمین آب خارج شده است.
۳- برای رفع انسداد کوره در محل تران قنات، بازسازی مسیر عبور کوره قنات از زیر بستر رودخانه فصلی، لای روبی سرتاسر مسیر کوره قنات یا حفاظت بخش هائی از کوره قنات که در مجاورت رودخانه فصلی قرار گرفته اند مجموعاً دو میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز می باشد. لازم به یادآوری است که قنات خسرو آباد دهسرد و این قنات ارزش پیگیری برای ثبت جهانی را هم دارند.
د: قنات قنات
۱- این قنات در بخش ابتدائی دو نخ که به یک کوره یا رشته قنات منتهی شده و به موازات مسیر رودخانه فصلی در ساحل سمت راست واقع شده است. اراضی آبخور این قنات یکصد هکتار می باشد. با نفوذ جریانات سیلابی یکی از آبراهه های مجاور چاه های میله ای بخش تران به کوره قنات پر از رسوبات روخانه ای شده و در حال حاضر آب قنات قطع شده است. این قنات قابلیت احیاء و بازسازی و نوسازی را دارد. مشروط بر اینکه کلیه رسوبات روخانه ای از کوره قنات تخلیه و چاه های میله ای قنات هم طوقه چینی شوند.
۲- اعتبار مورد نیاز برای بازسازی و مرمت این قنات یک میلیار تومان برآورد می گردد.
