نویسنده: مهندس حسن اشرف گنجویی – کارشناس رسمی و محقق تأمین آب
قنات و قنات داری در استان کرمان را بایستی در موارد ذیل جستجو نمود:
۱- برای خشک و بایر نشان دادن قنوات خصوصاً در مناطق جنوبی، صورتجلسه برای اخذ مجوز چاه به جای قنات، حفر چاههائی با آبدهی محدود که پس از چند نوبت کف شکنی خشک و حق آبه بران قنوات را برای همیشه ورشکست و نخلستان های آنها را خشک می نماید. بازدیدهای کارشناسی از چنین قنواتی اثبات نموده که تنها گرفتگی اندکی از کوره قنات جریان آب را قطع و زه آبهای تولید شده از بخش تران بر روی هم جمع شده اند، تنها مظهر قنات خشک و فاقد آبدهی می باشد.
۲- باغکاری بر روی اراضی ملی بخش تران قنوات مورگن، مصرف کودهای حیوانی مستمر برای به ثمر نشستن باغها و همزمان نفوذ شیرآبه های کودی به کوره قنواتی که کار تأمین آب شرب شهر را توسط آب و فاضلاب انجام می دهند. مصارف حاشیه ای آب قنوات برای بی خاصیت نشان دادن قنوات و تشویق چاه و چاه زنی.
۳- وانمود کردن به اینکه قنات و قنات داری با پائین رفتن آب سفره های زیرزمینی بائر شده اند قابل طرح و پیگیری نمی باشد.
۴- متناسب با نیاز علمی برای به روز نمودن و توسعه قنات در دانشگاه ها واحدهای درسی قنات و قنات داری منظور نشده است.
۵- تحجر این ذهنیت که گزینه های مادرچاه و چاه گمانه قنوات منحصر به قرنها قبل و هر آنچه که آباء و اجدادمان یافته و راه اندازی نموده اند، خاتمه یافته است. در حالیکه تحقیقات کارشناسی از وجود گزینه های بی شمار در حاشیه مناطق کوهستانی گسترده حکایت می کند که نیازی به حفر چاههای میله ای و کوره قنات در دشتها نبوده و تنها با کوره ای به قطر یک الی یک و نیم متر در دل کوهستان، می توان چشمه سارهای درون کوهی را مهار و جریانی گوارا برای تأمین آب شرب به راه انداخت. (قنات کوه)
۶- شبکه قنوات ورود به شهر کرمان و خروج از شهر که با پائین رفتن سطح آب سفره های زیر زمینی خشک و با بالا آمدن سطح آب های ناشی از فاضلابهای شهری که از لایه غیر قابل نفوذ عمق چهل متری سطح زمین بر روی هم انباشت شده، مجدداً این دسته از قنوات پر از آب و با ریزش های جانبی زمینه سازی برای ایجاد فروچاله، فرونشت، ترکها، شکافها فراهم شده است.
۷- عقیم نمودن تمامی طرح ها و پیشنهادات کارشاسی در جهت شناسنامه دار نمودن قنوات، تحلیل مسائل، شناسائی نقاط ضعف و برنامه ریزی برای رفع نارسائیها و نواقص قنوات در سالهای متمادی.
۸- تحقیر نقش قنوات، بائر نشان دادن آنها، بزرگ نمودن نقش پدیده خشکسالی، برای تأمین آب شرب و مطرح نمودن چاه های ژرف، انتقال آب از سر شاخه های هلیل، انتقال آب از خلیج فارس برای تامین آب شرب.
۹- عدم شناخت از پدیده قنات کوه برای تأمین آب شرب از مناطق کوهستانی مستعد استان.
۱۰- بکار گرفتن پیمانکاران بی تجربه غیر بومی برای احیاء و مرمت قنوات همراه با کارگران بی تجربه و سیاه کاری برای تنظیم و پرداخت اعتبارات، بدون دخالت و همکاری حق آبه بران و مالکان قنوات.
پیشنهادات
۱- حذف قانون چاه به جای قنات و رسیدگی به تمامی قنواتی که به این ترتیب از مدار احیاء و مرت و آبدهی خارج شده اند.
۲- الزام نمودن دانشگاه ها برای تنظیم دو واحد درسی قنات و قنات داری برای رشته های آبیاری و آب و خاک.
۳- راه اندازی کانون قنات و قنات داری با کارشناسان صاحب نظر و سرمقنیان متخصص و با تجربه برای کنترل مشکلات قنوات و چگونگی هزینه نمودن اعتبارات با هماهنگی میرآبها و مقنیان محلی هر رشته قنات.
۴- شناسایی تمامی رشته قناتهائی که برای تأمین آب شرب خصوصاً دره مورگن به آب و فاضلاب شهری واگذار گردیده که به جای احیاء و مرمت به موقع، آنها را به تدریج از مدار خارج نموده اند، بازسازی تمامی آنها.
۵- شناسایی گزینه های جدید گمانه و احداث قنات کوه برای تأمین آب شرب شهرهای استان.
۶- هماهنگی با مرکز بین المللی قنات استان یزد و بهره گرفتن از تجارب ارزنده مرکز مطروحه برای بازسازی قتوان.
۷- هماهنگی با وزارت نیرو برای شناسائی مکانهای مناسب برای ذخیره سازی بخشی از سیلابها جهت تغذیه مصنوعی قنوات. سیل برگردان جهت انحراف سیلاب هائی که به چاه های میله ای و کوره قنوات آسیب وارد می نمایند.
۸- الگو قرار دادن قنات گهرریز جوپار که با همت و تلاش خیریه ای از آلمان راه اندازی شده برای کلیه قنوات استان.
