تأمین آب شرب در جبالبارز شمالی (قنات محمدآباد)
نویسنده: مهندس حسن اشرف گنجویی – کارشناس رسمی و محقق تأمین آب
تأمین آب در شهر جبالبارز بواسطه آمار بالای قنوات، پراکندگی آنها در شهر و روستا در طی قرون گذشته از طریق قنوات و چشمه سارها صورت میگرفته است. منبع اصلی تأمین کننده آب شرب شهر جبالبارز قناتی به نام قنات محمد آباد بوده با مشخصات ذیل:
۱- موقعیت قنات: مادر چاه قنات مطروحه در دامنه سلسله کوههای جبالبارز بر روی رسوبات واریزه ای عمدتاً کنگلومرائی در شیبی که زه آبهای ناشی از ذوب برف و یخبندانها بصورت جریانات زیر زمینی به سمت پهنه های پایین دست و یا مسیر زه کشهای طبیعی،جریان دارند، واقع شده است. مادر چاه به گونه ای تعیین شده است که متأثر از خشکسالی و یا کاهش بارندگی نبوده و نخواهد بود. عمق اولین چاه ۳۰ متر از سطح زمین است و در حال حاضر، موقعیت مادرچاه مشخص نمی باشد.
۲- چاه های میله ای: چاه های میله ای قنات به تعداد سیزده حلقه در حال حاضر مشاهده می گردد و کوره قنات از بین این چاه های میله ای بصورت عمود بر شیب دامنه، بطوریکه زه آبهای زیرزمینی را جمع آوری و هدایت نماید، طراحی و اجرا شده است. اولین چاه میله ای در ساحل سمت راست رودخانه فصلی جبالبارز واقع شده، بررسی های کارشناسی نشان می دهد که این نقطه مادر چاه قنات نمی باشد. کوره قنات از بستر رودخانه عبور می کرده و در ساحل سمت چپ هم چاه میله ای داشته، نیز چاه های میله ای در این ساحل هم ادامه داشته اند که متأسفانه در اثر وقوع سیلابهای فصلی چاه های میله ای و بخش حساس و تعیین کننده قنات که کار تولید زه آب را داشته اند، بصورت کامل پر از رسوبات رودخانه ای و از مدار جمع آوری زه آبها و هدایت به کوره قنات خارج شده اند.
پایگاه خبری آبتاب (WWW.ABTAAB.IR):
۳- قدمت قنات: قنات محمد آباد جبالبارز قناتی کهن با قدمت چندین قرن می باشد که آبدهی آن به استناد داغ آبها، سطح زیر کشت حق آبه بران برابرچهل و پنج لیتر در ثانیه بوده است ولی در اثر گذشت زمان و خسارت ناشی از سیلابهای فصلی و عدم رسیدگی به موقع با مسدود شدن کوره قنات در بخش تران آبدهی آن به شدت کاهش یافته و در حال حاضر، به هشت لیتر در ثانیه رسیده است.
مالکیت قنات، از شش دانگ قنات چهار و نیم دانگ آن از طرف یکی از مالکان بزرگ و خیر برای تأمین آب شرب به شرکت آب و فاضلاب استان کرمان واگذار شده و یک و نیم دانگ آن متعلق به خرده مالکین و حق آبه بران محلی می باشد.
۴-موقیت مکانی قنات همراه با قدمت کار آن نشان می دهد که آبدهی قنات متأثر از خشکسالی و یا کاهش بارندگی به هشت لیتر در ثانیه نرسیده است بلکه در اثر عدم توجه و برنامه ریزی برای بازسازی و به روز نمودن، چنین وضعیتی را پیدا کرده است.
۵- این وضعیت قابلیت اصلاح را دارد و نیز با توجه به نقش و اهمیت تأمین آب شرب در شهر جبالبارز در شرایط کنونی می توان قنات را از ناحیه مادر چاه پس از بازسازی توسعه داد.
اعتبار مورد نیاز:
برای حذف رسوبات رودخانه ای از بخش مسدود شده کوره قنات، دستکهای جانبی، چاه های میله ای پر شده، احداث دستکهای جدید با لای روبی سرتاسر کوره قنات تا مظهر، حفاظت از چاه های میله ای در مسیر رودخانه فصلی و آزاد نمودن همه زه آبهایی که مسیر آنها در حال حاضر مسدود شده است، افزایش آبدهی قنات در حد چهل و پنج لیتر در ثانیه، دو میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز می باشد.
