استاد پرویز شهریاری، مردی که ریاضی برای او زندگی بود!
آبتاب– پرویز شهریاری (۲ آذر ۱۳۰۵ – ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۱) ریاضیدان، مترجم، نویسنده، معلم ریاضیات، روزنامهنگار، فعال سیاسی و از چهرههای ماندگار ایران در زمینهٔ دانش و آموزشِ نوینِ ریاضیات در ایران بود. وی بیش از چهارصد جلد کتاب در زمینههای ریاضیات، تاریخ، فلسفه و ادبیات تألیف و ترجمه کرده و نیز بیش از هزار عنوان مقاله از او در نشریات مختلف به چاپ رسیده است. پرویز شهریاری در محلّهٔ دولتخانه […]
آبتاب– پرویز شهریاری (۲ آذر ۱۳۰۵ – ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۱) ریاضیدان، مترجم، نویسنده، معلم ریاضیات، روزنامهنگار، فعال سیاسی و از چهرههای ماندگار ایران در زمینهٔ دانش و آموزشِ نوینِ ریاضیات در ایران بود. وی بیش از چهارصد جلد کتاب در زمینههای ریاضیات، تاریخ، فلسفه و ادبیات تألیف و ترجمه کرده و نیز بیش از هزار عنوان مقاله از او در نشریات مختلف به چاپ رسیده است.
پرویز شهریاری در محلّهٔ دولتخانه شهر کرمان در خانوادهای زرتشتی به دنیا آمد. پدرش یک کشاورز زاده بود. پس از مرگ پدر، مسئولیت خانواده به دوش مادرش (گلستان شهریاری) بود. وی از دوران کودکی تا جوانی به کارهای بنایی، آجرپزی، چاه بازکنی، کوزهگری، گاوچرانی و کار در راهآهن پرداخت. او پس از تحصیلِ دورهٔ ابتدایی در دبستان کاویانی، تا پایان دوره تحصیلی متوسطه را در دبیرستان ایرانشهر در شهر کرمان گذراند و وارد دانشسرای مقدماتی کرمان شد. پرویز شهریاری در خرداد ۱۳۲۳ دانشآموخته شد و برای ادامهٔ تحصیل به تهران رفت.
در سال ۱۳۳۲، در تهران در رشته ریاضی از دانشکدهٔ علوم دانشگاه تهران و دانشسرای عالی (دانشگاه تربیت معلم تهران کنونی) دانشآموخته شد. یک سال در شیراز آموزگار بود و در سال ۱۳۳۳ دوباره به تهران بازگشت. آن روزها در دبیرستان اندیشه و دبیرستانهای وابسته به گروه فرهنگی خوارزمی آموزش میداد. در دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران، در کلاسهای روزانه و شبانه دانشگاه تربیت معلم و در اراک در مدرسه عالی علوم اراک هم آموزگار بود.
پرویز شهریاری در دوران پرتنش سیاسی دهه ۲۰ به مبارزهٔ سیاسی روی آورد و در جریان چپ و مارکسیستی به فعالیت پرداخت. در سال ۱۳۲۴ در نوزده سالگی به عضویت حزب توده ایران پذیرفته شد. پس از ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ و سوءقصد به جان محمدرضا پهلوی موجی از دستگیریها آغاز شد و در فروردین ۱۳۲۸ شهریاری که عضو حوزهای به مسئولیت احسان طبری بود، برای نخستین بار بازداشت شد و به زندان افتاد و پس از آن بارها به زندان افتاد.
شهریاری به زبان فرانسه مسلط بود و در مدتی که در زندان بهسر میبرد، زبان روسی را نیز در مدت ۹ ماه، بهگونه خودآموز و از روی یک کتاب فرا گرفت و از همان زمان، دست به تألیف و ترجمه زد. نخستین ترجمهای که از او به چاپ رسید، کتاب تاریخ حساب نوشتهٔ رنه تانون (نویسنده فرانسوی) در سال ۱۳۲۹ بود. او این کتاب را در زندان ترجمه کرد.
پرویز شهریاری در فیلم مستند فانوس گلستان، که توسط شاگرد نوجوانش میلاد روبرت درویش در اوایل دههٔ هشتاد خورشیدی دربارهٔ او ساخته شد، گفته بود: “همیشه در زندگی خودم در بیم و امید به سر میبردم. همیشه حتی حالا نمیتوانم خودم را آزاد به معنی واقعی احساس کنم و همیشه حس میکنم که کسی یا چیزی دارد مرا میپاید.
پرویز شهریاری سرانجام در ۸۶ سالگی و در ساعت ۴:۳۰ دقیقه بامداد روز جمعه ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۱ به علت مشکل تنفسی در بیمارستان جم تهران درگذشت و در عصر همان روز در آرامگاه قصر فیروزه زرتشتیان واقع در شرق تهران با حضور گروهی از دوستدارانش به خاک سپرده شد. از فعالیتهای او می توان موارد زیر را برشمرد:
۱- انتشار نشریاتی چون اندیشه ما، وهومن و چیستا، آشتی با ریاضیات (بعدها: آشنایی با ریاضیات) و سردبیری مجله دانشمند؛
۲- تأسیس مدرسه عالی علوم اراک (دانشگاه دولتی کنونی اراک) با همکاری عبدالکریم قریب و حسین گل گلاب (سراینده سرود ملی “ای ایران ای مرز پرگهر”) (۱۳۳۵)؛
۳- تألیف کتابهای ریاضی در فاصله ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۲ و همزمان با آن تألیف و ترجمه صدها کتاب، در زمینه تاریخ و آموزش ریاضیات؛
۴- انتشار ماهنامه «اندیشه ما»؛
۵- انتشار اولین کتاب «جنبش مزدک و مزدکیان»؛
۶- تهیه یک دوره کتاب درسی ریاضی دوره اول دبیرستان؛
۷- سردبیری هفتهنامه «وهومن» تا ۲۸ مرداد ۱۳۳۲؛
۸- شروع بهکار در دبیرستان «اندیشه» از مهر ۱۳۳۸؛
۹- راهاندازی اولین کلاس کنکور در ایران با نام گروه فرهنگی خوارزمی؛
۱۰- تأسیس دبیرستان پسرانه خوارزمی (۱۳۳۹)؛
۱۱- تأسیس دبیرستان دخترانه مرجان، (۱۳۴۰)؛
۱۲- تأسیس و ثبت بنیاد فرهنگی پرویز شهریاری در مرداد ۱۳۸۴ به شماره ثبت ۱۸۵۳۲ در اداره ثبت شرکتها و مؤسسات غیرتجاری تهران.
افتخارات کسب شده توسط استاد پرویز شهریاری می توان به دریافت نشان درجه یک علمی سال ۱۳۴۵، دریافت نشان افتخار ملی از سوی انجمن آثار و مفاخر ملی ایران سال ۱۳۸۰، دریافت دکتری افتخاری ریاضیات از دانشگاه کرمان سال ۱۳۸۲، برگزیده مراسم چهرههای ماندگار در رشته آموزش ریاضیات سال ۱۳۸۴، دریافت عنوان برترین ریاضیدان زنده ایران از سوی انجمن ریاضی ایران سال ۱۳۸۷ اشاره کرد.
کتابهایی که استاد ترجمه و تالیف کرده اند، عبارتند از:
۱- تاریخ حساب، نوشته رنه تاتون، چاپ اول ۱۳۲۹ چاپ سوم ۱۳۵۴ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۲- ریاضیات در شرق، چاپ اول ۱۳۵۲ انتشارات خوارزمی، گردآوری و ترجمه.
۳- آنالیز ریاضی، آندره دولاشه، چاپ اول ۱۳۴۳ شرکت سهامی نشر اندیشه، چاپ دوم ۱۳۵۳ انتشارات امیرکبیر (با عنوانِ «سرگذشت آنالیز ریاضی»)، چاپ سوم ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، ترجمه.
۴- ریاضیات کاربسته، چاپ اول ۱۳۶۰ انتشارات هدهد، ترجمه.
۵- لباچوسکی و هندسه نااقلیدسی، نوشته و. کاگان، چاپ اول ۱۳۵۶ انتشارات توکا، چاپ دوم ۱۳۷۵ انتشارات تهران، ترجمه.
۶- پویایی ریاضیات، نوشته ب. فلدبلوم، چاپ اول ۱۳۵۸ انتشارات پویش، ترجمه.
۷- اواریست گالوا، (رمانی بر اساس زندگی اواریست گالوا)، نوشته لئوپولد اینفلد، چاپ اول ۱۳۶۰ انتشارات هدهد، چاپ دوم ۱۳۷۳ نشر بردار، ترجمه.
۸- من ریاضیدانم (سرگذشت سیبرنتیک)، نوشته نوربرت وینر، چاپ اول ۱۳۶۴ انتشارات فاطمی، ترجمه.
۹- آفرینندگان ریاضیات عالی، نوشته لئون سهمهنویچ فریمان، چاپ اول ۱۳۶۳ انتشارات فردوسی، ترجمه.
۱۰- دانشمندان و هنرمندان، چاپ اول ۱۳۷۸ نشر نی، گردآوری و ترجمه.
۱۱- خوارزمی و انفورماتیک، شرکت دادهپردازی ایران، ۱۳۷۰، تألیف.
۱۲- خلاقیت ریاضی، نوشته جورج پولیا، چاپ اول ۶۶۱۳، ویرایش دوم ۱۳۹۴ انتشارات فاطمی، ترجمه.
۱۳- عالیجناب چکمه (گوشهای از تاریخ ریاضیات)، چاپ اول ۱۳۷۸، چاپ دوم ۱۳۸۴ انتشارات پژوهنده، تألیف.
۱۴- سرگذشت ریاضیات، چاپ اول ۱۳۷۸ نشر مهاجر، تألیف.
۱۵- لگاریتم، گئورگی کلیمنتویچ استاپو، چاپ اول ۱۳۴۸ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۱۶- هندسه در گذشته و حال، چاپ دوم ۱۳۵۸ انتشارات امیرکبیر، ترجمه و تألیف.
۱۷- غیاثالدین جمشید کاشانی ریاضیدان ایرانی، چاپ اول ۱۳۷۷ شرکت انتشارات فنی ایران، تألیف و ترجمه.
۱۸- جوهر، روش و کارایی ریاضیات ۱، تألیف گروه مؤلفین انستیتوی ریاضی استکلووای شوروی، چاپ اول ۱۳۷۹ شرکت انتشارات فنی ایران، ترجمه.
۱۹- جوهر، روش و کارایی ریاضیات ۲، تألیف گروه مؤلفین انستیتوی ریاضی استکلووای شوروی، چاپ اول ۱۳۸۰ شرکت انتشارات فنی ایران، ترجمه.
۲۰- جوهر، روش و کارایی ریاضیات ۳، تألیف گروه مؤلفین انستیتوی ریاضی استکلووای شوروی، چاپ اول ۱۳۸۰ شرکت انتشارات فنی ایران، ترجمه.
۲۱- مسئلههای تاریخی ریاضیات، واسیلی دمیتریهویچ چیستیاکوف، چاپ اول ۱۳۶۵ نشر نی، ترجمه.
۲۲- فلسفه، اخلاق و ریاضیات، چاپ اول ۱۳۸۰ انتشارات پژوهنده، گردآوری و ترجمه.
۲۳- خلاقیت در ریاضیات و مهندسی، چاپ اول ۱۳۸۰ انتشارات پژوهنده، گردآوری و ترجمه.
۲۴- هشترودی اندیشمند بیپروا، چاپ اول ۱۳۸۴ انتشارات پژوهنده، تألیف.
۲۵- ریاضیات و هنر، چاپ اول ۱۳۸۱ انتشارات پروهنده، گردآوری و ترجمه.
۲۶- آموزش ریاضی، چاپ اول ۱۳۸۴ نشر مهاجر، تألیف و ترجمه.
۲۷- تاریخ تحول دانش ریاضیات و نجوم در چین، ژوزف نیدهام (خلاصهکننده: سی.ا. رونان)، ترجمه با همکاری همایون صنعتیزاده، چاپ اول ۱۳۸۳ انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان، ترجمه.
۲۸- کوشیار گیلانی، خورشید فیضالله عبداللهزاده، چاپ اول ۱۳۸۸ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ترجمه.
۲۹- ابومحمود خجندی ریاضیدان و اخترشناس، خورشید فیضالله عبداللهزاده/نعمان نعمتاف/احسان عاقلاف، چاپ اول ۱۳۸۶ نشر پژوهنده، ترجمه.
۳۰- عدد و عددنویسی و ریاضیات در زندگی، چاپ اول ۱۳۸۷ انتشارات مدرسه، تألیف.
۳۱- گاهنامه ریاضی، شامل شرححال و نظر ریاضیدانان، ۱۳۸۰ نشر مهاجر، تألیف.
۳۲- شما هم میتوانید در درس ریاضی خود موفق باشید، چاپ اول ۱۳۷۸، چاپ دوم ۱۳۸۰ انتشارات مدرسه، تألیف.
۳۳- نگاهی به تاریخ ریاضیات در ایران، چاپ اول ۱۳۸۵ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تألیف.
۳۴- تاریخ ریاضیات، چاپ اول ۱۳۸۵ انتشارات مدرسه، تألیف.
۳۵- پیدایش دستگاه شمار، ای.گ. باشاکووا/آ. پ. یوشکیویج، چاپ اول ۱۳۸۳ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ترجمه.
۳۶- فرهنگ ریاضیات، با همکاری عینالله پاشا/محمدهاشم رستمی/میرشهرام صدر/ محمد عابدی/ احمد قندهاری/ سیدمحمدرضا هاشمی موسوی/غلامرضا یاسیپور/حمیدرضا امیری، چاپ اول ۱۳۷۹ انتشارات مدرسه، تألیف.
۴۰- دانشنامه ریاضی ایران، جلد ۱ (الف)، چاپ اول ۱۳۸۹ بنیاد دانشنامهنگاری ایران، همراه با حمیدرضا امیری، یدالله ایلخانیپور، علاءالدین میرحبیباللهی، هوشنگ شرقی، میرشهرام صدر، محمدعلی فریبرزی عراقی، احمد قندهاری، سید محمدرضا هاشمی موسوی و غلامرضا یاسیپور.
۴۱- دانشنامه ریاضی ایران، جلد ۲ (ب-ث)، چاپ اول ۱۳۹۴ بنیاد دانشنامهنگاری ایران، همراه با حمیدرضا امیری، یدالله ایلخانیپور، علاءالدین میرحبیباللهی، هوشنگ شرقی، میرشهرام صدر، محمدعلی فریبرزی عراقی، احمد قندهاری، سید محمدرضا هاشمی موسوی و غلامرضا یاسیپور.
۴۲- دوره کتابهای درسی ریاضی سه سال اول دبیرستان (نظام قدیم)، شامل دو جلد حساب (برای سالهای اول و سوم)، دو جلد جبر (سالهای دوم و سوم)، و سه جلد هندسه (سالهای اول و دوم و سوم)، کلاله خاور، ۱۳۳۷–۱۳۳۵، تألیف.
۴۳- دوره کامل ریاضیات دبیرستانی و کتابهای مسائل مربوط به آن (با همکاری باقر امامی، محمدباقر ازگمی، غلامرضا بهنیا، علیاصغر شیخرضایی) انتشارات علمی و سپس امیرکبیر، در فاصله سالهای ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۴، تألیف.
۴۴- ریاضیات ۵ سال اول دبیرستان، و ۳ سال راهنمایی تحصیلی (با همکاری جهانگیر شمسآوری)، سالهای ۱۳۵۱–۱۳۴۵، تألیف.
۴۵- جبر سال سوم رشته ریاضی–فیزیک (با همکاری باقر امامی)، ۱۳۵۲، تألیف.
۴۶- نظریه مجموعهها، واتسلاو سرپینسکی، چاپ اول ۱۳۵۰، چاپ سوم ۱۳۶۴ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۴۷- مثلثات مستقیمالخط و کروی، سرگی ایوسیفویچ نووسلو، چاپ اول ۱۳۴۵ چاپ سوم ۱۳۶۹ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۴۸- مثلثات، روبرت کامبل، چاپ اول ۱۳۴۴ چاپ سوم ۱۳۶۴ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۴۹- روشهای جبر (جلد اول)، چاپ اول ۱۳۴۷ چاپ دوازدهم ۱۳۷۵ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۵۰- روشهای جبر (جلد دوم)، چاپ چهارم ۱۳۶۲ چاپ دهم ۱۳۷۵ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۵۱- اعداد اول *، امیل بورل، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول ۱۳۴۴، چاپ دوم ۱۳۵۵، چاپ سوم ۱۳۸۱، ترجمه.
۵۲- جبر از آغاز تا پایان (خودآموز)، واویلف/ملنیکف/آلکس نیک/پاسی چنکو، انتشارات تهران، چاپ اول ۱۳۶۹، چاپ دوم زمستان ۱۳۷۱، ترجمه.
۵۳- تقارن در جبر، و.گ. بالتیانسکی/ن. یا. ویلنکین، چاپ اول ۱۳۴۷ چاپ دوم ۱۳۶۳ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۵۴- تقارن در هندسه و جبر، امیرکبیر، چاپ سوم ۱۳۵۰، ترجمه.
۵۵- هندسه غیراقلیدسی، نشر اندیشه، چاپ سوم اردیبهشت ۱۳۵۲، ترجمه.
۵۶- ورودی به نظریهٔ مجموعهها، ژ. بروئر، چاپ اول ۱۳۵۹ انتشارات پویش، ترجمه.
۵۷- استقراءِ ریاضی، نوشتهٔ ایلیا سامویلویج سومینسکی/لیدیا ایوانونا گولووینا/ایساک موسوویج یاگلوم، چاپ اول ۱۳۴۸، چاپ دوم ۱۳۶۵، چاپ سوم ۱۳۷۷ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۵۸- دربارهٔ حد، آلکساند الکساندروویچ کیریلوف، انتشارات آزاده، ۱۳۶۳، ترجمه.
۵۹- نامساویها، پاول پترویچ کاروکین، چاپ اول ۱۳۵۰ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۶۰- نابرابریها، چاپ اول ۱۳۷۲ انتشارات فردوس/انتشارات مجید، تألیف.
۶۱- اشتباه استدلالهای هندسی، یاکوف اسمنویچ دوبنوف، چاپ اول ۱۳۵۰ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۶۲- ورودی به منطق ریاضی، ایزائیل سالامونویج گرادشتین، چاپ اول ۱۳۵۴ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۶۳- انعکاس، ایلیا یاکولویچ باکلمان، چاپ اول ۱۳۵۱ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۶۴- نظریهٔ ساختمانهای هندسی، اوت آدلر، انتشارات فردوس، چاپ اول ۱۳۶۸، ترجمه.
۶۵- هندسهٔ پرگار (ساختمانهای هندسی به کمک پرگار)، الکساندر نیکیتوویچ کوستووسکی، انتشارات علمی دانشجو، چاپ اول ۱۳۶۶، ترجمه.
۶۶- عبارتهای متقارن در جبر مقدماتی، چاپ اول ۱۳۶۶ انتشارات علمی دانشجو، تألیف. (چاپ دوم ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر).
۶۷- تقارن جبری و ضریبهای نامعین، چاپ اول ۱۳۷۸ انتشارات مدرسه، تألیف. (این کتاب، ویرایش جدیدی از کتاب «عبارتهای متقارن در جبر مقدماتی» است که به آن یک بخش جدید اضافه شده است).
۶۸- قدر مطلق در حوزه عددهای حقیقی، چاپ دوم ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، چاپ سوم ویرایش دوم ۱۳۷۵ انتشارات مدرسه (فصل پنجم اضافه شده)، تألیف.
۶۹- آنالیز برداری، آ.آ. گولدفاین، چاپ اول ۱۳۶۴ چاپ دوم ۱۳۶۸ انتشارات فاطمی، ترجمه.
۷۰- جبر برداری، پ. گوسیاتنیکوف/س. رژنیچنکو، چاپ اول ۱۳۶۹ انتشارات فاطمی، ترجمه (با همکاری ابراهیم عادل).
۷۱- قضیهٔ مستقیم و قضیهٔ معکوس *، ایزائیل سالامونوویج گراوشتین، چاپ اول ۱۳۷۵ نشر نی، ترجمه.
۷۲- تابعهای متناوب، چاپ اول ۱۳۶۷ انتشارات علمی دانشجو، تألیف. (چاپ دوم ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، چاپ سوم با عنوان «تابعها و روندهای تناوبی» ۱۳۷۸ نشر مهاجر).
۷۳- بخش درست عدد [x]، چاپ اول ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، چاپ دوم ۱۳۷۸ نشر مهاجر، تألیف.
۷۴- روش استقرای ریاضی، چاپ اول ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، چاپ دوم ۱۳۷۸ انتشارات مدرسه، تألیف.
۷۵- بسط دو جملهای با نمای طبیعی، چاپ اول ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، تألیف.
۷۶- تربیع دایره و غیر جبری بودن عدد پی، گرشن ایخلدویج درینفلد، چاپ اول ۱۳۶۷ انتشارات علمی دانشجو، چاپ دوم ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، ترجمه.
۷۷- تثلیث زاویه، تربیع دایره، گرشن ایخلدویج درینفلد/سیامک جعفری، چاپ اول ۱۳۸۰ انتشارات مدرسه، ترجمه و تألیف. (بخش اول این کتاب، همان کتاب «تربیع دایره و غیر جبری بودن عدد پی» است و بخشهای دوم و سوم را سیامک جعفری تألیف کرده است).
۷۸- ورودی به نظریه احتمال، چاپ اول ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، چاپ دوم ۱۳۷۷ نشر مهاجر (با عنوانِ «آشنایی با نظریه احتمال»)، تألیف.
۷۹- ترکیب و نظریهٔ احتمال، چاپ اول ۱۳۸۰ انتشارات پژوهنده، تألیف.
۸۰- همه چیز دربارهٔ سهجملهای درجه دوم، چاپ اول ۱۳۷۰ انتشارات تهران، تألیف.
۸۱- نقطههای بیحرکت، یوری آلکسهیهویچ شاشکین، چاپ اول ۱۳۷۰ انتشارات تهران، ترجمه.
۸۲- تصاعدها و لگاریتم در مسئلههای عملی، چاپ اول ۱۳۶۶ انتشارات علمی دانشجو، چاپ دوم ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، چاپ سوم با عنوان «تصاعدها و لگاریتم» ۱۳۷۹ نشر مهاجر، تألیف.
۸۳- ورودی به نظریه آنالیز ترکیبی، چاپ اول ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، چاپ دوم ویرایش دوم ۱۳۷۶ انتشارات مدرسه، تألیف.
۸۴- بسط دوجملهای با نمای طبیعی (x+a)n، چاپ اول ۱۳۶۸ سازمان چاپ و نشر مشهد/رز نشر، تألیف.
۸۵- آنالیز ترکیبی و بسط دوجملهای، چاپ اول ۱۳۷۶ انتشارات مدرسه، تألیف. (بخش اول این کتاب همان کتابِ «ورودی به نظریه آنالیز ترکیبی» و بخش دومش، همان کتاب «بسط دوجملهای با نمای طبیعی (x+a)n» است که هر دو بخش ویرایش و بازنگری شده است).
۸۶- بخشپذیری در جبر، چاپ اول ۱۳۷۳ انتشارات مدرسه، تألیف.
۸۷- بخشپذیری عددها و مفهوم آلگوریتم، نیکلای نیکلایهویچ ووروبییف، چاپ اول ۱۳۷۰ انتشارات تهران، ترجمه.
۸۸- محاسبه برداری، چاپ اول ۱۳۷۰ انتشارات تهران، تألیف.
۸۹- آنالیز ریاضی جلد اول (محاسبه دیفرانسیلی و انتگرالی)، گریگوری میخائیلویچ فیختنگولتس (ترجمه با همکاری باقر امامی)، چاپ اول ۱۳۶۸ انتشارات فردوس، ترجمه.
۹۰- آنالیز ریاضی جلد دوم (محاسبه دیفرانسیلی و انتگرالی)، گریگوری میخائیلویچ فیختنگولتس (ترجمه با همکاری باقر امامی)، چاپ اول ۱۳۶۸ انتشارات فردوس، ترجمه.
۹۱- آنالیز ریاضی جلد سوم (محاسبه دیفرانسیلی و انتگرالی)، گریگوری میخائیلویچ فیختنگولتس (ترجمه با همکاری باقر امامی)، چاپ اول ۱۳۶۸ انتشارات فردوس، ترجمه.
۹۲- قضیهٔ فرما، میخائیل میخائیلویچ پوستنیکوف، نشر نی، چاپ اول ۱۳۷۹، ترجمه.
۹۳- بنیانهای هندسه، و.ای. کوستین، چاپ اول ۱۳۸۱ نشر مهاجر، ترجمه.
۹۴- خطهای راست و متحنیها، ن.ب. واسی لیِیو/ و.ل. گوتنماخر، (ترجمه با همکاری ابراهیم عادل)، چاپ اول ۱۳۷۰ انتشارات تهران، ترجمه.
۹۵- روش مختصات، لوسه مه نوویچ/ پونتر یاگین، چاپ اول ۱۳۸۲ انتشارات پژواک کیوان، ترجمه.
۹۶- حل معادلهها در مجموعهٔ عددهای درست، الکساندر اوسینویچ هلفوند، چاپ اول ۱۳۸۰ نشر مهاجر، ترجمه.
۹۷- ماکزیمم و مینیمم (بدون استفاده از مشتق)، ایوان نیون، (ترجمه با همکاری ابراهیم عادل)، چاپ اول ۱۳۶۸ نشر بردار، ترجمه.
۹۸- معادله و نامعادله، والری واسیلوویج واویلف/ ایوان اینوویج ملنیکف/ اسلونیکلایهویچ آلکسنیک/ پتر ایوانوویچ پاسیچنکو، چاپ اول ۱۳۷۲ چاپ سوم ۱۳۷۵ انتشارات مدرسه، ترجمه.
۹۹- ریاضیات محاسبهای ۱، چاپ اول ۱۳۷۴ انتشارات فردوس/انتشارات مجید، تألیف.
۱۰۰- ریاضیات محاسبهای ۲، چاپ سوم ۱۳۷۷ انتشارات مجید، تألیف.
۱۰۱- ریاضیات محاسبهای ۳ (سال دوم دبیرستان-نیمسال اول)، چاپ اول ۱۳۷۵ انتشارات فردوس، تألیف.
۱۰۲- ریاضیات محاسبهای ۴ (سال دوم دبیرستان-نیمسال دوم)، چاپ اول ۱۳۷۵ انتشارات فردوس، تألیف. ۱۰۳- ریاضیات محاسبهای ۵ (سال سوم-ریاضی فیزیک و تجربی)، چاپ اول ۱۳۷۶ انتشارات فردوس، تألیف.
۱۰۴- بازی با بینهایت، روزا پتر، چاپ اول ۱۳۵۶ انتشارات توکا، چاپ دوم ۱۳۶۳ انتشارات فردوسی، چاپ سوم ۱۳۷۴ نشر میترا، ترجمه.
۱۰۵- منحنیها در فضا، دونووان جونسون، چاپ اول ۱۳۵۶ انتشارات چاپار، ترجمه.
۱۰۶- دستگاههای محدود ریاضیات، م. سکات نورتون، چاپ اول ۱۳۵۴ انتشارات چاپار، ترجمه.
۱۰۷- داستان مجموعهها، نااوم یاکولهویج ویلنکین، چاپ اول ۱۳۵۵، چاپ دوم ۱۳۵۷ انتشارات توکا، ترجمه.
۱۰۸- داستانهای ریاضی، ایوان یاکولهویچ دپمان، چاپ اول ۱۳۵۶ انتشارات توکا چاپ دوم ۱۳۶۳ انتشارات آزاده، ترجمه.
۱۰۹- در حل مسئلههای ریاضی اشتباه نکنیم، ایوان یاکولهویچ دپمان، چاپ اول ۱۳۷۵ انتشارات تهران، تألیف و ترجمه. (بخش دومِ این کتاب، همان کتاب «داستانهای ریاضی» است).
۱۱۰- روش مختصاتی و هندسهٔ چهاربعدی، ی.م. گلفاند/ا. گ. گلاگوله وا/آ. آ. کیریلوف، چاپ اول ۱۳۵۶ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۱۱۱- مسیر ریاضیات جدید، دبلیو. دبلیو. سایر، چاپ اول ۱۳۶۶ توسط انتشارات علمی دانشجو، چاپ دوم ۱۳۶۹ توسط رز نشر/سازمان چاپ و نشر مشهد، ترجمه.
۱۱۲- مهمترین مسئلهها و قضیههای ریاضی، شکلیارسکی/چنتسوف/یاگلوم، چاپ اول ۱۳۶۹ نشر بردار، چاپ دوم ۱۳۷۴ انتشارات مجید/انتشارات فردوس، ترجمهٔ پرویز شهریاری و ابراهیم عادل.
۱۱۳- مسئلههای دشوار ریاضی، کنسانتین شاخنو، چاپ سوم ۱۳۷۴ انتشارات فردوس، ترجمه.
۱۱۴- مسابقهها، کنکورها و المپیادهای ریاضی، چاپ اول ۱۳۷۲ انتشارات جاودان خرد، تألیف.
۱۱۵- گزیدهٔ مسئلههای تازه و بکر مقدماتی ریاضیات، و. پلاتونف/ک. ر. لیوک/و. زارتسکی/ن. مدتلسکی/ل. توتایف، نشر پژواک کیوان، چاپ اول ۱۳۸۲، ترجمه.
۱۱۶- مسائل مسابقات ریاضی، وا.س. کوشچنکو، انتشارات امیرکبیر، چاپ هشتم ۱۳۶۵، ترجمه.
۱۱۷- روشهای مثلثات، (با همکاری احمد فیروزنیا)، چاپ اول ۱۳۴۹ انتشارات خوارزمی، چاپ چهارم ویرایش دوم ۱۳۶۵ انتشارات فردوس، چاپ ششم ۱۳۷۸ نشر مهاجر، تألیف.
۱۱۸- تمرینها و مسائل آنالیز ریاضی، ب.ب. دمیدوویچ، چاپ اول ۱۳۵۱ چاپ دوم ۱۳۶۳ چاپ ششم ۱۳۸۲انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۱۹- مسئلههای ریاضی، آسان ولی…، آ.ای. اوستروسکی، س.آ. مالچانوف، آ.ک. تولپیکو، آ.ل. روزنتال، ا.ب. دینکین، چاپ اول ۱۳۵۴ انتشارات توکا، چاپ دوم ۱۳۶۰ چاپ سوم ۱۳۶۳ چاپ چهارم ۱۳۶۸ چاپ پنجم ۱۳۷۸ نشر گستره، ترجمه.
۱۲۰- مسئلههای المپیادهای مجارستان (مسابقههای آتووش)، (ترجمه با همکاری ابراهیم عادل) انتشارات مشعل دانشجو، چاپ اول ۱۳۶۸، ترجمه.
۱۲۱- تئوری اعداد (۲۵۰ مسئلهٔ حساب)، نوشتهٔ واتسلاو سرپینسکی، چاپ اول ۱۳۴۹ چاپ دوم ۱۳۶۹ چاپ سوم ۱۳۷۷ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۱۲۲- مسئلههای المپیادهای آمریکا، مورای اس. کلامکین، (ترجمه با همکاری ابراهیم عادل)، چاپ اول ۱۳۶۸ نشر بردار، چاپ سوم ۱۳۷۶ انتشارات فردوس، ترجمه.
۱۲۳- المپیاد ریاضی لنینگراد (از سال ۱۹۶۱ به بعد)، د.و. فومین، چاپ اول ۱۳۷۴ انتشارات اینشتین، چاپ دوم ۱۳۷۹ نشر گستره، ترجمه.
۱۲۴- مسئلههای المپیادهای ریاضی (۱۹۸۶–۱۹۵۹)، (با همکاری ابراهیم عادل)، انتشارات فاطمی، ۱۳۶۸، ترجمه و تألیف.
۱۲۵- آمادگی برای المپیادهای ریاضی، ن.ب. واسیلیف/و. ل. گوتنماخر/ ژ.م. رابوت/ آ.ل. توم، چاپ دوم ۱۳۷۴ انتشارات فاطمی، ترجمه.
۱۲۶- مسئلههای المپیادهای ریاضی در کشورهای مختلف، چاپ اول ۱۳۶۸ چاپ سوم ۱۳۷۶ انتشارات فردوس، ترجمه.
۱۲۷- مسئلههای المپیادهای ریاضی در شوروی، نیکلای یوری سوویج واسیلییف/آندره الکساندرویج یهگوروف، چاپ اول ۱۳۶۹ نشر توسعه، چاپ سوم ۱۳۷۵ انتشارات فردوس/نشر توسعه، ترجمه.
۱۲۸- ۷۰۰ مسئله با حلّ کامل، (با همکاری باقر امامی و جواد حریرچی)، چاپ سوم ۱۳۶۵ چاپ چهارم ۱۳۶۹ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۲۹- بهترین مسئلههای جبر و مثلثات، وی.آ. کریچمار (ترجمه با همکاری حسین ابراهیمزاده قلزم)، چاپ اول ۱۳۷۶ انتشارات تهران، ترجمه. (تمام مسائل و راه حلهای این کتاب، عیناً در کتاب «۷۰۰ مسئله با حلّ کامل» مسئلههای ۱–۵۷۸، با ترجمهٔ جدید، آمده است).
۱۳۰- دوره اختصاصی جبر مقدماتی، سرگی ایوسیفویچ، چاپ اول ۱۳۴۹ چاپ دوم ۱۳۶۱ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۳۱- مسائل امتحانی جبر چهارم دبیرستانهای کشور با حل، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۴۴، تألیف.
۱۳۲- مسائل امتحانی جبر پنجم دبیرستانهای کشور با حل، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۴۴، تألیف.
۱۳۳- تست حساب استدلالی (با همکاری باقر امامی و احسانالله قوامزاده)، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۴۳، تألیف.
۱۳۴- مسائل جبر و راهنمای حل آنها، (با همکاری باقر امامی)، چاپ پنجم ۱۳۴۸ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۱۳۵- حل مسائل مثلثات برای داوطلبان کنکور دانشکدهها، (با همکاری باقر امامی)، چاپ اول ۱۳۴۲ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۱۳۶- مسائل هندسه و حل آنها: برای داوطلبان کنکور دانشکدهها، (با همکاری محمدباقر ازگمی)، چاپ اول ۱۳۴۰ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۱۳۷- آزمونهای جبر و مثلثات، (با همکاری حسن تقوی)، چاپ اول ۱۳۵۴ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۱۳۸- تستهای ریاضیات، (با همکاری حسن تقوی)، انتشارات امیرکبیر، سالهای پنجاه، تألیف.
۱۳۹- نظریهٔ اعداد، (با همکاری احسانالله قوامزاده)، چاپ اول ۱۳۵۰ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۱۴۰- حل المسائل آنالیز، (با همکاری باقر امامی و جمال عصار)، چاپ اول ۱۳۴۸ انتشارات دانشگاه تهران، تألیف.
۱۴۱- تست ریاضیات: حساب استدلالی – جبر – مثلثات، (با همکاری باقر امامی و احسانالله قوامزاده)، چاپ اول ۱۳۵۰ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۴۲- تست مثلثات: برای داوطلبان کنکور دانشکدهها و دانش آموزان دوره دوم دبیرستانها، (با همکاری باقر امامی و احسانالله قوامزاده)، چاپ اول ۱۳۴۳ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۴۳- مسئلههای ریاضیات عمومی با حل، (با همکاری باقر امامی)، ۱۳۵۳ انتشارات امیرکبیر، تألیف.
۱۴۴- مسائل ریاضی کنکورها (مسابقات ورودی دانشگاههای شوروی ۸۲–۱۹۷۷ با حل)، یوری والانتینوویچ نسترنکو/میخائیل کانستانتینوویچ یوتاپوف/ سلاونیکولایهویچ یوتاپوف/ سلاونیکولایهویچ اولخنیک چاپ چهارم ۱۳۶۹ انتشارات فردوس/نشر بردار، ترجمه.
۱۴۵- مسائل مسابقات ریاضی با حل، واسیلی سمینویج کوشچنکو، چاپ دهم ۱۳۶۹ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۴۶- ۹۹ مسئله ریاضی، چاپ اول ۱۳۷۷ انتشارات محراب قلم، تألیف.
۱۴۷- چگومه مسائل ریاضی را حل کنیم (جلد ۱ جبر)، چاپ اول ۱۳۸۱ نشر مهاجر، تألیف.
۱۴۸- چگومه مسائل ریاضی را حل کنیم (جلد ۱ هندسه)، چاپ اول ۱۳۸۱ نشر مهاجر، تألیف.
۱۴۹- مسابقههای لومونوسف و رگاتا: مسئلههای ریاضی برای سالهای آخر راهنمایی و دبیرستان، چاپ اول ۱۳۸۳ خانه ریاضیات اصفهان، ترجمه.
۱۵۰- سرگرمیهای هندسه، یاکوب ایسیدورویج پرلمان، چاپ اول ۱۳۴۷ چاپ دوم ۱۳۵۷ انتشارات خوارزمی، ترجمه.
۱۵۱- سرگرمیهای جبر، یاکوب ایسیدورویج پرلمان، چاپ اول ۱۳۴۶ انتشارات یکان، چاپ ششم ۱۳۶۵ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۵۲- سرگرمیهای ریاضی، یاکوب ایسیدورویج پرلمان، چاپ اول ۱۳۴۴، چاپ دوم ۱۳۵۴ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۵۳- ریاضیات زنده، یاکوب ایسیدورویج پرلمان، چاپ اول ۱۳۷۴ نشر میترا، ترجمه. (این کتاب، ویرایش جدیدی از کتاب «سرگرمیهای ریاضی» است ولی فصلهای ۹۹ تا ۱۰۱ را کم دارد).
۱۵۴- اندیشه ریاضی، ب.آ. کوردمسکی، چاپ اول ۱۳۵۵ انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۵۵- ۱۷۵ مسئله منطقی، دی یر دبیزام/یانوش هرتسگ، چاپ اول ۱۳۶۶، چاپ دوم ۱۳۷۴نشر نی، ترجمه.
۱۵۶- سرگرمیهای توپولوژی (توپولوژی تجربی)، استفن بار، چاپ اول ۱۳۶۵ نشر نی، ترجمه.
۱۵۷- در پی فیثاغورث، شهپان. النسکی، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول ۱۳۵۲ چاپ پنجم ۱۳۸۴، ترجمه.
۱۵۸- در قلمرو ریاضیات، الکساندر پترویج دوموریاد، چاپ اول ۱۳۴۸، چاپ دوم ۱۳۶۳انتشارات امیرکبیر، ترجمه.
۱۵۹- بازیها، سرگرمیها و معماها در ریاضیات (نظریهٔ ریاضی بازی)، الکساندر پترویج دوموریاد، چاپ اول ۱۳۷۶ انتشارات فردوس، ترجمه. (این کتاب، ویرایش جدیدی از کتاب «در قلمرو ریاضیات» است).
۱۶۰- باد و باران، زاهاریا استانکو، چاپ اول ۱۳۸۳ انتشارات پژواک کیوان، ترجمه. (ابتدا دو جلد از سه جلد این کتاب توسط انتشارات تهران در سال ۱۳۷۱ به چاپ رسید تا سرانجامُ ترجمهٔ تمام کتاب در یک جلد در سال ۱۳۸۳ به چاپ رسید).
۱۶۱- کتابی دربارهٔ کتاب، سرگی لهوو، چاپ اول ۱۳۷۰ نشر توسعه، ترجمه.
۱۶۱- داستانهای علمی، مارک توین/ایزاک آسیموف/آ. ج. دیچ/آرت بوخالد، چاپ اول ۱۳۶۱ انتشارات فردوس، ترجمه.
۱۶۲- قطاری که در بعد چهارم گم شد، آ. ج. دیچ/مارتین گاردنر، چاپ اول ۱۳۷۶ چاپ دوم ۱۳۸۰ مؤسسهٔ کتاب همراه، ترجمه.
۱۶۳- چند شاخه گل برای الجرنون، دانیل کایز، چاپ اول ۱۳۷۳ چاپ چهارم ۱۳۸۸ مؤسسهٔ کتاب همراه، ترجمه.
۱۶۴- دو درس کوتاه دربارهٔ دیرینشناسی، مارک توین، چاپ اول ۱۳۷۷ چاپ دوم ۱۳۸۰ انتشارات تجربه، ترجمه.
۱۶۵- من؟ من با همه فرق میکنم، فردریک پل، چاپ اول ۱۳۷۷ انتشارات تجربه، ترجمه.
۱۶۶- خانه اهریمنی، آناتولی دنپروف، چاپ اول ۱۳۷۷ مؤسسه کتاب همراه، ترجمه.
۱۶۷- ارشمیدس کوچک، آلدوس هاکسلی، چاپ اول ۱۳۷۴ مؤسسه کتاب همراه، ترجمه.
۱۶۸- نماینده کنگره، پ. د. ووهاوس، چاپ اول ۱۳۷۹ انتشارات تجربه، ترجمه.
۱۶۹- علم، جامعه و انسان (جلد یک)، چاپ اول ۱۳۵۹ انتشارات هدهد، گردآوری و ترجمه.
۱۷۰- علم، جامعه و انسان (جلد دو)، چاپ اول ۱۳۶۰ انتشارات هدهد، گردآوری و ترجمه.
۱۷۱- علم، جامعه و انسان (جلد سه)، چاپ اول ۱۳۶۱ انتشارات هدهد، گردآوری و ترجمه.
۱۷۲- دانش و شبه دانش، چاپ اول ۱۳۷۶ نشرنی، گردآوری و ترجمه. (تمام مقالههای این کتاب در سه جلد کتاب «علم، جامعه و انسان» آمده است).
۱۷۸- یک روز زندگی پسرک قبطی، میلیتسا ادوینوونا ماتیو، چاپ اول ۱۳۵۵ انتشارات توکا چاپ سوم ۱۳۸۴ نشر مهاجر، ترجمه.
۱۷۹- اخلاق و انسان، الگانا تانونا کروتووا، چاپ اول سالهای ۱۳۶۰–۱۳۶۱ مجلهٔ فردای ایران، چاپ دوم ۱۳۶۱ چاپ سوم ۱۳۸۰ انتشارات فردوس، ترجمه.
۱۸۰- یانهوس و جنبش انقلابی دهقانان چک، چاپ اول ۱۳۵۷ انتشارات توکا، تألیف.
۱۸۱- حقیقتهایی دربارهٔ افغانستان (سندها واقعیتها و گزارشهای عینی)، جمعی از نویسندگان، (ترجمه با همکاری پرویز حبیبپور)، چاپ اول ۱۳۵۹ انتشارات آلفا، ترجمه.
۱۸۲- جنبش مزدک و مزدکیان، چاپ اول ۱۳۲۷، تألیف.
۱۸۳- نیکخواهان توده (احمد کسروی)، (با همکاری مهدی نعمت الهی)، چاپ اول ۱۳۲۶، تألیف.
۱۸۴- نظریهٔ نسبیت در مسئلهها و تمرینها، الکسی نیکلایه ویچ مالینین، چاپ دوم ۱۳۷۴ نشر نی، ترجمه.
۱۸۵- در جستجوی هماهنگی، اُلِگ موروز، چاپ اول ۱۳۸۲ نشر مهاجر، ترجمه.
۱۸۶- سرگذشت حرکت، فهنومان دمیتری یهویچ بوبلی نیکوف، چاپ اول ۱۳۶۸ نشر گستره، ترجمه.
۱۸۷- ماشین امیل پست، ولادیمیر آندرهیهویچ اوسپنسکی، چاپ اول ۱۳۷۰ انتشارات تهران، ترجمه.
دربارهٔ استاد پرویز شهریاری کتابهایی تالیف شده اند که عبارتند از: ۱- سالها باید که تا… جشننامه پرویز شهریاری، به کوشش رقیه بهزادی، انتشارات فردوس، ۱۳۸۲. ۲- ارجنامه شهریاری، به خواستاری و اشراف پرویز رجبی نشر توس، ۳- «یک زندگی» (خاطرات و دیدگاهای پرویز شهریاری) در گفتگو با مهندس امیر حاجی صادقی، نشر کوچک، ۴- پس از چهل سال: زندگینامه استاد پرویز شهریاری، ابوالقاسم پورحسینی، نشر مهاجر، چاپ اول ۱۳۸۰، ۵- «زندگینامه و خدمات علمی، فرهنگی و آموزشی پرویز شهریاری» کاری از انجمن آثار و مفاخر ملی ایران به سرپرستی مهدی محقق، ۶- ستارهٔ اعداد (پرویز شهریاری) کیست و چه کرد؟، سیدعلی صالحی، انتشارات تهران، ۷- کتاب «شهریارِ علم و عدالت» (بررسی عدالتخواهی علمیِ استاد پرویز شهریاری و اندیشههای کارگریِ دانشمند طبقه کارگر) تألیف میلاد درویش، سال ۱۳۹۲.