پیمان طلاق و مسائل مربوط به آن
آبتاب– مجتبی کرمی- از آنجا که ارتباط زن و مرد در صورتی رسمیت دارد که طبق ضوابط و قواعد هر ملت و هر امتی روند ازدواج طی شده باشد، حال اگر همان زن و مرد قصد ادامه این پیوند را نداشته باشند باید دستورالعملی باشد تا طبق آن از هم جدا شوند. ما با توجه […]
آبتاب– مجتبی کرمی- از آنجا که ارتباط زن و مرد در صورتی رسمیت دارد که طبق ضوابط و قواعد هر ملت و هر امتی روند ازدواج طی شده باشد، حال اگر همان زن و مرد قصد ادامه این پیوند را نداشته باشند باید دستورالعملی باشد تا طبق آن از هم جدا شوند. ما با توجه به اصول اسلامی این مساله را مورد بررسی قرار داده ایم که در مطالب ذیل ارائه می گردد:
تعریف طلاق
در اینکه کلمه طلاق عربی است شکی نیست، اما معنای لغوی طلاق “رهایی و باز کردن گره” است. همانطوری که پیوند نکاح در ازدواج داریم، پیمان طلاق در جدایی داریم. طلاق راه حل اول نمی باشد. بعد از هر ناسازگاری طرفین باید بکوشند راه مسالمت آمیز پیدا کنند. در کنار یکدیگر به زندگی با ارزش خود ادامه دهند. اگر روشی برای ادامهی زندگی نبود، به ناچار از هم جدا شوند.
بررسی انواع جدایی و طلاق
نکته اول- ممکن است تصمیم جدایی از طرف زن باشد یا ممکن است درخواست جدایی از جانب مرد باشد. یا ممکن است طلاق توافقی و مسالمت آمیز از جانب دو طرف باشد. البته، قوانین طلاق برای غیر مسلمان و غیر شیعیان مقیم در ایران متفاوت است.
نکته دوم: زن و مرد عموما قبل از رسیدن به مرحله طلاق، تجربه طلاق و فاصله عاطفی را خواهند داشت. زوجین اقدام به دور شدن از هم میکنند، دیگر بهم اعتماد نمی کنند و افکار و احساسات خود را به اشتراک نمی گذارند و بیشتر احساسات خود را سرکوب میکنند که اینها باعث خشم می شود.
نکته سوم: از نشانه های طلاق عاطفی، میتوان بی احترامی به یکدیگر، آسیب جسمانی به یکدیگر زدن، ارتباط غیر رسمی و یا خیانت کمتر با هم بودن، نقد و تحقیر دائمی یکدیگر، دیدگاه های متفاوت زیاد در زندگی، خشم و نفرت از یکدیگر، دیگران را در اولویت قرار دادن، و عدم تامین مالی زندگی را نام برد.
نکته چهارم: مهمترین دلیل طلاق، در ماه ها و سالهای اول زندگی بیشتر به علت نداشتن درک عمیقی از رفتار یکدیگر می باشد؛ لذا شناخت از هم در دوران نامزدی یا آشنایی بسیار مهم است. اکثر علت های طلاق در سالهای اول ازدواج می تواند موارد زیر باشد: ۱- ادامه ارتباط با افرادی که قبلا با فرد بوده اند یا به نوعی عدم تعهد، ۲- عدم رعایت ادب در مقابل اقوام یکدیگر، 3- مشکلات مالی و اقتصادی، ۴- مصرف مواد مخدر، ۵- ازدواج در سنین پایین، ۶- نارضایتی از زندگی زناشویی، و ۷- آموزش قبل از ازدواج کم یا بدون آموزش.
بررسی طلاق از نظر رجوع
از نظر حقوقی فرق دارد که آقا درخواست طلاق را داده یا خانم، این مسئله تعیین کننده است. طلاق به اعتبار این که چه کسی درخواست آن را داده است و قابلیت رجوع داشته باشد، از نظر دادگاه انواع مختلفی دارد.
مساله ای به نام عده
اصطلاح «عده» به مدت زمانی بعد از جدایی گفته میشود که زن ۳ بار دورهی پریود خود را داشته باشد. این مدت در طلاق اهمیت بالایی دارد.
اقسام طلاق
طلاق را به دو روش می توان بررسی کرد، بر اساس حق رجوع بر اساس فرد درخواست کننده، دو نفر که میخواهند از هم جدا شوند، یا هر دو راضی اند، یا یکی از آنها متقاضی جدایی است و دیگری مخالف. در بعضی طلاق ها امکان برگشت یا رجوع هست و در بعض طلاق ها امکان برگشت وجود ندارد.
الف- طلاقی رجعی: مرد اجازهی بازگشت به زن را میدهد. یعنی در زمان عده، مرد هر زمانی که بخواهد میتواند به زن رجوع کند و زن نمی تواند از این بازگشت مخالفت کند و موظف است وظایف زناشویی خود را به جا بیاورد. از نظر دادگاه عده ۳ ماه و ۱۰ روز بعد از طلاق است. در این مدت اگر مرد تصمیم به بازگشت بگیرد، ازدواج بدون نیاز به خواندن خطبهی عقد و نکاح درست است. هیچ قراردادی نمیتواند این حق را از مرد در طلاق رجعی بگیرد. مساله مهم اینکه در زمان عده، زن با مرد دیگری حق ازدواج ندارد و باید این مدت به طور کامل سپری شود. طلاق حق مرد است، هر زمان که در مدت عده بخواهد، میتواند رجوع کند. رجوع باید به دادگاه اطلاع داده شود، والا مرد جریمه خواهد شد. مرد باید تمامی حق و حقوق زن را در زمان عده بپردازد و زن اجازه دارد از محلی که قبلا در آن زندگی میکردهاند، بازدید کند و مرد نمیتواند او را بیرون کند و یا برخورد نامناسبی با او داشته باشد. خلاصه آنکه، شرایط زن و مرد در زمان عده بدین شرح است: مرد باید نفقهی زن را پرداخت کند، اگر در زمان عده مرد یا زن از دنیا بروند، مشمول ارث بردن از یکدگیر خواهند بود، زن نمیتواند با هیچ مرد دیگری در این دوره رابطهی جنسی قرار کند و باید صبر کند تا عده به سر بشود.
ب- طلاق بائن: در این نوع طلاق مرد اجازهی بازگشت به زن را نمیدهد. یعنی اگر مرد بخواهد رجوع کند از لحاظ قانونی نمیتواند و تنها راه برگشت دوبارهی او، از سرگیری ازدواج و خواندن خطبهی عقد از اول است. پس مهریه از ابتدا مشخص خواهد شد و شروط ضمن عقد نیز تغییر خواهند کرد. طلاق بائن در ۴ حالت اتفاق میافتد: ۱- اگر زن و مرد سه بار طلاق گرفته و مرد رجوع کرده باشد، بنابراین دیگر نمیتواند به زن بازگردد و طلاق بائن محسوب می شود. ۲- اگر مرد یک زن یائسه را طلاق داده باشد.
ج- طلاق خلع: یا زن از مرد بدش بیاید، و برای طلاق گرفتن به مرد مالی ببخشد. همان جمله مشهور «مهرم حلال و جانم آزاد». این طلاق، بائن شمرده است. یا طلاق خلع است.
د- طلاق مبارات: که هر دو طرف نسبت به هم نفرت دارند، این هم طلاق بائن است. اگر طلاق قبل از برقراری آمیزش جنسی باشد هم باین است.
شرایط طلاق طبق فرد درخواست کننده
الف- درخواست طلاق از جانب مرد باشد طبق مادهی ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد هر زمانی که بخواهد میتواند همسر خود را طلاق دهد، البته برای این که در زندگیها هرج و مرج ایجاد نشود و به کسی ظلم و ستمی وارد نشود، دادگاه از مرد دلایل قابل قبولی برای طلاق میخواهد. اما به هرحال مرد میتواند در هر لحظه که بخواهد از همسر خود جدا شود. البته هنگامی که مرد تصمیم به طلاق دادن همسر خود میگیرد، باید تمامی حق و حقوق او را بپردازد. مردی که خواهان طلاق باشد باید با مراجعه به دادگاه و گذراندن مراحل داوری و مشاوره، در صورتیکه تشخیص داده شود سازش ندارند، گواهی عدم امکان سازش دریافت کند.
ب- درخواست طلاق از طرف زن باشد در این صورت مسیر جدا شدن سختتر است برای این مساله از مادهی ۱۱۴۶ قانون مدنی استفاده میشود. این ماده میگوید: «طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر میدهد طلاق بگیرد؛ اعم از این که مال مزبور عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد». اگر مرد با طلاق مخالف باشد در صورتی که مرد تمایل به طلاق دادن زن نداشته باشد، زن باید برای جدایی مدارکی ارائه دهد و دلیل محکمی داشته باشد. برخی از این دلایل عبارتند از: ۱- مجازات زندان برای مرد به مدت بیش از ۵ سال و یا به دلیل جرائمی که حرمت زن را زیر سوال برده و در شان وی نباشد. 2- مردانی که خیانت آنها اثبات شود. ۳- اعتیاد داشتن به مواد مخدر. ۴- در صورتی که مرد بیماری صعبالاعلاج داشته باشد. ۵- در صورتی که مرد نفقه را پرداخت نکند. ۶- مردی که رابطهی جنسی برای مدت طولانی برقرار نکند. ۷- مردی که بیماریهای مقاربتی داشته باشد. ۸- برای زمان نامعلوم و نامتعارفتی مسکن فراهم نکند. ۹- رفتار درستی نداشته باشید و نتواند معاشرت کند. ۱۰- رابطهی جنسی غیرمعمول و غیر متعارف داشته باشد. ۱۱- مرد نازایی داشته و توانایی بچه دار شدن با زن را نداشته باشد. ۱۲- مرد زندگی را ترک کند و برود.
ج- طلاق توافقی: از نظر قانونی در دادگاه طلاقی به نام توافقی نداریم. اما اگر هم زن طلاق بخواهد و هم مرد با کمک وکیل و مشاور، بر سر مسائلی چون مهریه، نفقه، حق حضانت کودکان و تقسیم داراییهای زندگی مثل جهیزیه توافق میکنند. در این صورت دادگاه سریعتر فرایند جدایی را قطعی و رسمی میکند. برخی از مراحل طلاق توافقی این است که حضانت فرزندان طبق قوانین ایران تا ۷ سالگی به عهدهی مادر است، پس از آن وظیفهی پدر میباشد که از فرزندان مراقبت کند؛ البته این بازهها را میتوان توافقی تغییر دارد و طبق انتخاب پدر و مادر پیش برد.
د- طلاق غیابی: اگر معلوم نیست مرد کجاست ، زن میتواند از او به طور غیابی طلاق بگیرد.در ابتدا زن باید محل حضور مرد را به دادگاه اعلام کند و درخواست طلاق بدهد. دادگاه احضاریه برای مرد فرستاده و به او فرصت میدهد.در صورتی که مرد در دادگاه حضور پیدا نکند، در روزنامهای کثیرالانتشار عکس و نام او متشر میشود و اگر کسی او را دیده باشد، اطلاع خواهد داد. در غیر این صورت اگر با پیگیریهای بیشتر از طرف زن مرد پیدا نشود و یا حضور پیدا نکند، صیغهی طلاق به طور غیابی جاری خواهد شد.
ن- طلاق عاطفی: بعضی از افراد نمیتوانند به زندگی در کنار یکدیگر ادامه دهند، لذا چاره آنها طلاق است. عدهای دیگر هستند که نمیتوانند از هم جدا شوند. مثلا پدر و مادر با مصلحت اندیشی برای فرزندان تصمیم میگیرند تا در کنار یکدیگر به ادامهی زندگی بپردازند. اما این زندگی بیروح است. طرفین هیچ احساسی نسبت به یکدیگر ندارند. طلاق عاطفی برای هر دو نفر بسیار خطرناک است. از نشانههای طلاق عاطفی میتوان به ارتباط کلامی برقرار نکردن زوجین اشاره کرد. یکی دیگر از علائم جدایی عاطفی، احساس نفرت داشتن آنها نسبت به یکدیگر است. سعی میکنند با هم برخوردی نداشته باشند، ولو تصادفی باشد. پشت سر هم در کنار دوستان و آشنایان بد میگویند و هیچ تمایلی به هم ندارند. طلاق عاطفی میتواند آسیب بسیار شدیدی به فرزندان وارد کند. دیدن کانون گرم خانواده در فرزند ایجاد احساس امنیت و آرامش میکند. کسی که در کنار پدر و مادر این احساس را تجربه نکند، نمیتواند ارتباط خوبی با دیگران برقرار کند، همچنین نمیتواند در برقراری ارتباط عاطفی بدون مشکل قدم بردارد. زن و شوهر باید سریعا این مشکل را پیگیری کنند و اجازهی طولانی شدن آن را به یکدیگر ندهند.
منابع:
۱- لمعه دمشقیه شهید اول و ثانی کتاب نکاح و طلاق
۲- قانون مدنی