آبتاب، مهندس حسن اشرف گنجویی – کارشناس رسمی و محقق تأمین آب – پس از هماهنگی های انجام شده زیر نظر جناب آقای افشار پور فرماندار محترم و آقای مهندس دیده ور مدیریت محترم آبفا به منطقه گمرکان و از آنجا به دره کماچی مراجعه و مشاهدات به شرح ذیل می باشند:
۱- دره کماچی زیر حوزه آبریزی از مناطق کوهستانی جبال بارز می باشد، رودخانه کماچی که که سر منشاء آن کوههای جبال بارز هستند، سیلاب های ناشی از ریزش های جوی را به پایین دست هدایت می نماید، نیز ذوب تدریجی برفهای این منطقه کوهستانی مرتفع و یا هدایت زه آبهای ذخیره شده از ابتدائی ترین نقطه دره کماچی، جریان آب پایه یا دائمی را راه اندازی می نماید. آب پایه که به تدریج در طول مسیر با اضافه شدن وسعت زیز حوزه افزایش می یابد. در طول مسیر دره آثار سنگ چینها از دامنه ها، نیز آسیاب های آبی که در مسیر جریان آب پایه وجود داشته، نشان دهنده ارزش و اهمیتی است که ساکنین روستاها بصورت آباء و اجدادی برای آب قائل بوده اند. از آبهای پایه دره هر روستائی از نقطه ای از دره چه در ساحل سمت راست و یا ساحل سمت چپ در حد توان بخشی از آب را منحرف و وسیله کانالهای خاکی روی خط تراز و با سنگ چینهای طولانی آب را به روستای مورد نظر هدایت می نمودند. عریض بودن بستر رودخانه، و وسیله و کانالهای خاکی روی خط تراز و با سنگ چین های طولانی آب را به روستای مورد نظر هدایت می نمودند. عریض بودن بستر رودخانه، دبیهای سیلابی بسیار بالا و حمل تخته سنگ ها و سنگ های درشت در طول و عرض رودخانه کار انحراف آب های پایه را به کانالهای خاکی روستاها بسیار دشوار و گاهاً غیرممکن می نموده است.
این رویه آبگیری از آب پایه و یا دائمی و بهره برداری برای کشت و کار و باغکاری یعنی روش سنتی آبگیری، در حال حاضر هم وجود دارد و با ورود لوله برای انتقال آب از نقاط مختلف بستر رودخانه زمینه اختلاف نظر برای چگونگی انتقال آب به روستاها را روز به روز دشوارتر و مسبب بسیاری از نزاعها و اختلافات بین روستاها نیز شده است. بررسی های کارشناسی بیشتر از سرتاسر دره مطروحه ضرورت مطالعه و طراحی و اجرای بند انحرافی از جهت مهار کلیه زه آبهای جاری در بستر رودخانه و هدایت برنامه ریزی شده، منطبق بر حق آبه روستاها را تاکید و تائید می نماید. برای اینکار در نقطه با یو، تی، ام ۳۱۶۷۰۷۵ و ۷۶۵۰۵۲۲۷X= Y که ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵۹۶ متر می باشد، برای مطالعه و اجرای بند انحرافی پیشنهاد می گردد.
۲- تامین آب شرب روستاها، قرنها بواسطه وجود چشمه سارها و آب پایه یا دائمی این زیر حوزه آبریز مسئله ای برای تامین آب شرب نداشته اند،و یا اینکه از آب موجود بهره مند شده اند. در حال حاضر بحث و اختلافات شکل گرفته پیشین بر سر چگونگی تقسیم آب، مسئله تامین آب شرب را از ذهنشان خارج و مانع از این شده که با اتحاد و هماهنگی محلی چشمه ای را برای تامین آب شرب روستاها اختصاص و به آبفای شهرستان تضمین تامین آب شرب بدهند. بطوریکه مسئولین و برنامه ریزان تامین آب روستاها ناگزیر به حفر چاه و تامین آب شرب به این صورت شده اند. در چنین شرایطی هم عدم همکاری روستائیان باز هم در کار ساماندهی تامین آب شرب اختلال ایجاد نموده است.
۳-پیشنهاد برای تامین آب شرب پایدار و تضمین شده، در بررسی های صحرائی بیشتر از سرتاسر دره مشخص شد که چند دهه قبل، بندی سنگ و سیمانی در بالادست همه روستاها درگزینه ای با پی و تکیه گاههای سنگی و کم عرض با کیفیت ساختمانی خوب و ارتفاع بیش از بیست و پنج متر ساخته شده است. حجم مخزن آن محدود بوده بطوریکه با رسوبات رودخانه ای حمل شده وسیله سیلابهای فصلی بصورت کامل پر شده است.
در چنین شرایطی آب مجموعه چشمه سارهای بالادست بند و همچنین آب پایه پس از رسیدن به این رسوبات و اشباع نمودن مصالح موجود در مخزن مازاد آن از روی تاج بند و یا سرریز منظور شده در تکیه گاه سمت راست تخلیه می شوند.
احداث سیستم آبگیری مناسب بالادست در مجاورت تکیه گاه سمت چپ و نیز فیلتر بندی مناسب در عمق رسوبات مخزن یعنی بستر سنگی مخزن، قادر خواهد بود تا حد بیست لیتر در ثانیه آب تسویه شده با عالی ترین کیفیت را بصورت ثقلی به منابع بتنی آب شرب آبفا، ثقلی هدایت و بصورت ماندگار آب شربی که با زندگی و حیات روستائیان سازگاری دارد تامین و تضمین نماید.
