نویسنده: طراوت مظفریان- دانش آموخته مردم شناسی
یکی از دغدغه های مهم در سرتاسر جهان کرونایی، وضعیت زندانیان در دوران پندمی است. زندان هایی که عموماً به دلیل شرایط نامناسب بهداشتی، تراکم زیاد جمعیتی و عدم برخورداری از خدمات درمانی مناسب، در دوران هر نوع اپیدمی ممکن است به کانون بحران تبدیل شوند. نگاهی به اخبار جهان نشان از عمق این نگرانی دارد. فیلیپین که به عنوان پر ازدحام ترین زندان جهان معرفی شده، روشهایی را در مقابله با اپیدمی هایی مثل وبا در پیش گرفته که آن را در جداسازی بیماران و دارو به مثابه یک طرح پایلوت برای جهان می داند که البته در همه گیری کرونا کارساز نیست. زندانیان در برخی کشورها با شورش و تلاش برای فرار، به استرس ناشی از اخبار مرگ کرونا پاسخ دادند، مثل مورد ایالت واشنگتن آمریکا. کشورهایی مثل استرالیا هم با آزادسازی تعداد زیادی از زندانیان بار مسئولیت سلامت آنها را از دوش خود برداشتند. و اما در ایران قبل از عید ما شاهد اخبار مرخصی ۷۰ هزار زندانی برای پیشگیری از بروز اپیدمی در زندان بودیم. در دو هفته عید نیز اخبار شورش و فرار زندانیان در سه استان به گوش رسید. درین بین سؤالهای بیشماری مطرح است. رد پای عدالت ترمیمی کجاست؟ این زندانیان اگر استحقاق آزادی دارند، چرا عدالت ترمیمی نتوانسته بود حتی درصدی از آنها را پیش ازین به روشهای دیگری به سمت بازپروری ببرد؟ چه زیرساختهایی برای استمداد از عدالت ترمیمی نیاز است؟ آزادی این تعداد از افرادی که مجرم شناخته شده اند، از نظر جرم شناسی چه اثری در جامعه دارد؟ به بیان بسیار ساده تر آیا میزان جرایم در جامعه بالاتر رفته و نسبت آن با آزادسازی اخیر چه بوده است؟ پیش بینی جرم شناختی از آزادی این افراد بر اساس لیست جرایم آنها چیست؟
و اما سؤال ما، معطوف به وضع زنان است. اول، زنانی که نسبت درجه یک با زندانیان دارند و به استناد تحلیلهای جامعه شناختی عموماً می بایست ساکن مناطق حاشیه یا روستاهای فقرزده باشند، دوم، زنان ساکن شهرها و روستاها به عنوان کسانی که دولتها، طبق قوانین و حقوق شهروندی، ملزم به تأمین امنیت ایشان هستند. از زاویه روانشناختی، انتظار میرود مردانی که کوتاه مدت، بلند مدت یا میان مدت در محیط مردانه زندان بوده اند، جائیکه زبان و رفتار مردسالارانه و حتی زن ستیز به طبع اجتماع آنجا در میان زندانیان رواج دارد، به همان رفتار بیش از پیش خو میگیرند و آن را باز تولید میکنند؛ در بازگشت به خانه هایشان، به تناسب شخصیت خود، میزان تحصیلات، تروماهای احتمالی و هنجارپذیریشان در برخورد با زنان خانواده خود، درگیر مسائل و خشونتهای گوناگون می شوند. به استناد پژوهشهای اجتماعی، آمار اعتیاد در میان زندانیان بالاست چراکه بسیاری بر اثر اعتیاد به سوی جرایم کشیده شده اند، همچنین، بین اعتیاد مردان و خشونت خانگی علیه زنان رابطه مستقیم وجود دارد، بنابراین در مورد وضع زنان دارای همسر یا والد درگیر اعتیاد که از زندان آزاد شده اند، نگرانی ها نسبت به قبل بسیار بیشتر است. از سوی دیگر نسبت به رخدادهایی مثل دزدیهایی حرفه ای، آزارهای خیابانی، و تمام جرائم و بزهکاری هایی که امنیت زنان را به طور عموم در شهرها و روستاها به خطر می اندازد، جای نگرانی و تحلیل و بررسی وجود دارد تا راهکارهای پیشگیرانه ارائه شود. از جمله راهکارهایی که در کوتاه مدت پیشنهاد میشود، تماس تلفنی مداوم از طرف مددکاران با زنان خشونت دیده ای است که سابقه مراجعه به خیریه ها و یا گزارش به ۱۲۳ یا مراجع قانونی را دارند. چندین سال است زنان در انتظارند تا لایحه ای در تأمین امنیت زنان تقدیم مجلس شود که با استناد آن برای طرح دعوی در مورد خشونت علیه زنان و یا مطالبه ساختارهای حمایتی، بتوانند استیفای حق کنند. چنانکه درحال حاضر در عرف، سنت و قانون، زنان در عموم موارد برای اثبات آزار دیدگی و خشونت دیدگی جسمی، جنسی و روانی با مشکل مواجه هستند. مسئله حضانت کودکان نیز مانعی برای بیرون آمدن آنان از شرایط خشونت محسوب میشود.
بعد از آنکه چین اعلام کرد بحران پاندمی را رد کرده است و قرنطینه را آزاد کرد، در اخبار جهانی اعلام شد که درخواست طلاق زنان چینی به دلیل خشونت های خانگی ناگهان سه برابر شده است. مددکاران، فعالان اجتماعی و روانشناسان همواره با پیامدهایی همچون قتل زن، همسر کشی، فرار از خانه و اعتیاد زنان، مواجه اند که نیازمند مداخله فوری در بحث تأمین امنیت زنان است و با رویکرهای تقنینی و تأمینی قابل پیشگیری بوده است. هر گاه زنان یک جامعه بتوانند در امنیت و صلح زندگی کنند، کودکان آن جامعه در آرامش و امنیت خواهند بود. زنی که بتواند از خود دفاع کند، حتماً دفاع از کودکش را در اولویت قرار میدهد. آمار کودک آزاری ها در شرایطی که زنان دارای امنیت هستند، در حداقل ممکن است.