تاریخ انتشار :
ضرورت سواد رسانه ای در عصر اینترنت
نویسنده: کیومرث ترکاشوند
در این نوشته قصد داریم در نگاهی گذرا به نقش رسانه ها در زندگی امروز ما و ضرورت آشنایی با فناوریهای دیجتالی در دنیای مجازی و درک صحیح از ماهیت و صاحبان این رسانه ها و مخاطبانشان و تمیز خوب و بد خبرهای که در قالب نوشتاری، ویدئو و تصویر از این رسانه ها منتشر می شود، بپردازیم.
تا وقتی که رادیو و تلویزیون به خانه ها نیامده بودند، یاد داشتن سواد خواندن و نوشتن کافی بود تا فرد با توجه به موضوع مورد علاقه اش بسراغ نشریات برود. بطور مثال، یک ورزشکار در میان نشریات همیشه اولویت اولش کسب خبرهای ورزشی و یا پیگیری فعالیت های تیم مورد علاقه اش است. و از آنجایکه موضوع رخدادهای ورزشی را مدام دنبال کرده. به راحتی و بدون نیاز به اندوختن مهارتهای دیگر قدرت تجزیه و تحلیل و تمیز راست و درست خبرها را در میان روزنامه ها و مجلات ورزشی را دارد. اگر بخواهیم همین موضوع را در رسانه های؛ دیجیتالی مورد نقد و بررسی قرار دهیم: اینجا دیگر فقط سواد خواندن و نوشتن کافی نیست! در مثال بالا ما در یک رودخانه ای کوچک و آرام با مقصدی معین پارو میزنیم، اما در فضای مجازی پا در اقیانوسی بی انتها نهاده ایم که با هجم عظیمی از انواع فناوری های عصر اینترنت مانند آشنایی با تکنولوژ ی دیجیتالی از کامپیوتر، عکاسی، تصویربرداری، مونناژ، ادیت ،فتو شاپ .گرافیک، سیستمهای سمعی و بصری سر و کار داریم که شناخت کافی از کارآیی ها و نقش آنها در درک صحیح و تجزیه و تحلیل خبرها در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، هر کدام از اینها خود مستلزم دانش کافی از این ابزارهاست. در کنار این مهارتها، داشتن مطاله کافی در موضوعات مختلف، اطلاعات تاریخی، پیگیری رسانه های خبری مهم حتی گاهی لازم است.
پایگاه خبری آبتاب (WWW.ABTAAB.IR):
خبرهای را که از خروجی رسانه های معاند منتشر می شوند را هم دید و اندکی سواد سیاسی همراه با شرایط خاص جفرافیای و اوضاع جهان را هم به فرد کمک میکند تا درک درست و واقع بینانه ای از خبرهایی که در قالب نوشتاری، کلامی، تصویری و گزارشهای ویدیویی در شبکه های مجازی منتشرمی شود را داشته باشد.
شاید از خود بپرسید، که چرا برای درک یک خبر به کسب دانش مهارتهای دیجیتالی نیاز است؟ اجازه بدهید من با ذکر یک نمونه که طی ماه های اخیر در شبکه های مجازی روزانه توسط کاربران زیادی فوروارد میشد، اشاره کنم. در ویدئوی کوتاه ما چندین دستگاه مکانیزه شبیه کمباینهای مخصوص برداشت گندم را می بینیم که با تولید باد در مکانی نامعلوم شبیه مناطق کویری و صحرا طوفانی از گرد وغبار ایجاد نموده اند، تا اینجای ویدئو سوژه اصلی چیز جدیدی نیست! اما متن زیرنویس ویدئو حکایت از این موضوع دارد که این دستگاههای غول پیکر در مرزهای جنوب غربی کشورمان در خاک کشور همسایه عراق در حال ایجاد طوفان همراه با ریزگردهای های از شن و ماسه به سمت استان خوزستان است و با توجه به پیش ضمینه ذهنی که مخاطب از دوران دفاع مقدس و وضعیت نامناسب جوی هوا در شهرهای استان خوزستان دارد؛ بدون اندک تأملی ویدئو را برای دوستانش ارسال میکند. از اینجا به بعد روایتهای متفات تماماً با یک موضوع واحد (ارسال گرد وغبار) از سمت عراق در فضای مجازی دست به دست میشود. مسلماً با انتشار اینگونه خبرها گاهی ما شاهد اتفاقات ناگواری هستیم از قبیل دامن زدن به اختلافات مرزی، نزاعهای قومی، تجزیه طلبی و از بین رفتن منافع مشترک دو کشور در نقاط مرزی و غیره….
حالا به سراغ پشت صحنه این ویدئو می رویم. تصاویر منتشرشده پشت صحنه فیلم ” تلماسه” ساخت کشور آمریکا و مجارستان می باشد که در سال ۲۰۲۱ تهیه شده است و هیچگونه ربطی به عراق ندارد.
تلماسه، یک فیلم آمریکایی در ژانر علمی تخیلی حماسی به کارگردانی “دنی ویلنوو” است که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد. ویلنوو فیلم‌نامه این فیلم را به همراه اریک راث و جان اسپیتز بر اساس رمانی به همین نام اثر فرانک هربرت به نگارش درآورده است و ما هر روزه در شبکه های اجتماعی شاهد نمونه های زیادی از این دست خبرها هستیم. از ادیت و مونتاژ سخنرانی های افراد معروف تا ویدئوها و عکسهای که گاهاً با دست مایه طنز، اما هدفمند اصول اخلاقی و هنجارها و اعتقادات یک جامعه را هدف گرفته اند و اگر مخاطبان اینگونه مطالب از دانش کافی رسانه ای برخوردار نباشند؛ در یک “پارادوکس” فکری بین گذشته و آینده خود گرفتار می شوند! حال این چالش فکری می تواند بین پایبندی به ارزشها و اصول اخلاقی باشد یا بی تفاوتی نسبت به آنها رعایت آمیزه های دینی و اعتقادی باشد یا پا گذاشتن روی تمام باورها و تعالیم دینی. اگر بخواهیم به تمام زوایای مختلف تمییز خوب و بد خبرها در فضای مجازی بپردازیم، در اینجا نمی گنجد. فقط با ذکر یک نمونه دیگر از مطالب منتشر شده در رسانه های دیجیتال پرداخته و این مبحث را از همین جا به اتمام می رسانیم.
شاید شما هم این جمله معروف را شنیده باشید که می گویند از افرادی که فقط یک کتاب خوانده اند، فاصله بگیرید و اینان بسیارخطرناکند؛ زیرا دایره فکر و اندیشه اشان تماماً محدود به مطالب همان کتاب است. بحث و گفتگو با این افراد بسیار سخت بوده و بهتر است آنها را در حصار همان کتاب رها کنیم. در سالهای اخیر یکی از رایج ترین پستها که در بین کاربران شبکه های اجتماعی محبوبیت زیادی پیدا کرده و پر طرفدار است، سخنان کوتاه با مضامین اخلاقی، دینی، تاریخی، سیاسی، ادبی، و انگیزشی می باشد که به نقل از نویسندگان و شاعران و مشاهیر جهان به اشتراک گذاشته می شود.
صرفنظر از اینکه بیشتر این جملات کوتاه حاوی پیامی اخلاقی هستند، اما درک درست از تمامی این سخنان مستلزم داشتن مطالعه کافی از آثار تألیفی نویسندگان و شاعران زیادیست و یا حداقل یک آشنایی مختصری از بیوگرافی، سبک نوشتن، و آثار این بزرگان داشته باشیم، بطور مثال: اگر فردی یکی از آثار مولوی را خوانده باشد، مسلماً با دیدگاه این عارف برجسته ایرانی آشنایی دارد و نوع ادبیات او را می داند و به راحتی تشخیص اینکه این شعر یا سخن از مولوی است؛ برایش آسان است. بنابراین، اگر ما بخواهیم درک و فهم درستی از کلام بزرگان و مشاهیر جهان داشته باشیم؛ لازم است یک شناخت کافی از فردی که سخنی را به او منتسب نموده اند، داشته باشیم. غیر از این باشد نه تنها آن سخن برای مخاطب مفید نخواهد بود، بلکه میتواند ذهنیت او را به بیراهه کشانده و خود زمینه ساز یک آشفتکی فکری بین باورها و اعتقاداتش باشد.
بطور مثال، این روزها در رسانه های مجازی، نوشته های کوتاه زیادی به نقل از افراد مشهور و چهره های علمی مانند: “نلسون ماندلا، گاندی، انیشتین، استیو جابز و از میان نویسندگان: ویکتور هوگو، تولستوی، همینگوی، گابریل گارسیا مارکز، شکسپیر، مولانا، و صادق هدایت” به چشم میخورد. و از آنجائیکه این افراد معروف و شناخته شده هستند؛ مخاطب بدون اندک تأملی آن کلام را باور نموده و برای دوستانش فوروارد میکند و این در حالیست که بسیاری از این نوشته ها از زبان این بزرگان نبوده؛ اما صاحبان این کانالها با اهدافی خاص این جملات را به آنها نسبت می دهند.
و در یک جمع بندی کوتاه از مطلب فوق به این نتیجه می رسیم که زندگی امروزه بشر آنچنان با اینترنت و ابزارهای دیجیتالی گره خورده است که استفاده نکردن از آنها برای امورات روزانه، اجتناب ناپذیر است. هر روز این پدیده در حال تغییر و پیشرفتهای چشمگیر و باورنکردنی است و تمام زندگی زمینیان را احاطه نموده است. از یک پخت و پز ساده در آشپزخانه تا استفاده از هوش مصنوعی و بکار گیری رباط ها در رستورانها و کارخانجات تا کشف ناشناخته های سیارات همسایه زمین؛ با این توصیف کسب دانش رسانه ای و آشنایی با ابزارهای دیجیتالی و نرم افزارهای بکار رفته در آنها در عصر حاضر یک ضرورت است و زندگی و کنترل آینده انسان زمینی در دست افرادیست که خود را مجهز به این سلاح هوشمند و قدرتمند کرده اند. فرمانروایان این “سلاح” برای تسخیر جهان نه دیگر نیازی به اعزام سربازان پیاده نظام دارند و نه نیازی به داشتن بمب افکنهای غول پیکر! به مدد ریزتراشه های دیجیتالی مرزهای جفرافیای را درنوردیده و با کمترین هزینه ابتدا تمدن و فرهنگ های کهن را تخریب نموده و بعد از آن اعتقادات و باورهای دینی را هدف می گیرند و برای آنکه به راحتی بردگان بی اختیار این غول های نو ظهور عصر دیجیتال نباشیم بایستی خود را به فن آوریهای این دانش مجهز کنیم.
