دکتر فاطمه مهسا کارآموزیان
استاد بزرگ “شکوفه دیوانی” که به راستی لقب “مادر تای چی ایران” برازنده قامت ایشان بوده، زنی بزرگ هستند که با وجود تمام مشکلات و نامهربانی های برخی افراد تنگ نظر از پای نیفتاده و همچنان ثابت قدم برای تربیت و آموزش فرزندان ایران زمین و افتخار آفرینی ایشان در عرصه های بین المللی، حتی در چین که زادگاه هنرهای رزمی می باشد، تلاش کرده اند. به راستی باید در مقابل ایشان و همت والایشان سر تعظیم فرود آورد. ایران به داشتن فرزندی چون استاد شکوفه دیوانی به خود می بالد، همانطور که نام ایشان در جهان مایه مباهات است. این بانوی خستگی ناپذیر عرصه هنرهای رزمی که با تلاش بی وقفه راهگشای زنان و دختران ایران زمین در این رشته ورزشی بوده و در هیچ شرایطی آنان را تنها نگذاشته اند، مایه فخر و مباهات هر ایرانی بوده و هستند. استادی که با وجود فرصتهای خوب شغلی در خارج از ایران ترک وطن نکردند؛ ماندند، ایستادند، و با شهامت افتخارآفرینی کردند. بانوی شایسته ایران، نام شما در تاریخ ایران و بر قلب تک تک زنان و دخترانی که در عرصه های ورزشی بین المللی به نام ایران و ایرانی می درخشند، حک شده است. ناگفته نماند که استاد دیوانی برای آموزش آقایان هم زحمات بسیاری متحمل شدند و چون مادری دلسوز مربیانی شایسته برای نسل آینده تربیت کردند و هنرجویان ایشان مدال آوران ایران شدند. سخن گفتن از منش و تلاش این بانوی بزرگ و استاد بی نظیر هنرهای رزمی در این کلام نمی گنجد. مخاطب گرامی آنچه که در ادامه می خوانید بخشی از روزمه استاد دیوانی بزرگ می باشد که در خصوص فلسفه فرم بادبزن به رشته تحریر درآمده است.
در دوران باستان در خاور دور، از بادبزن تنها به عنوان وسیله خنک کننده استفاده نمی شد، بلکه در ژاپن از بادبزن به عنوان سلاح استفاده می شده که استفاده از آن اغلب در زنان نینجا رواج پیدا کرده بوده است. این سلاح در حالت بسته و عادی شبیه بادبزن های معمولی به نظر می رسد، اما دارای تیغه ها و لبه های زهردار و فولادین است که به عنوان اسلحه های غافلگیر کننده کاربرد داشته است. شایان ذکر است که بسیاری از مدارس سامورایی در قرون وسطی، از بادبزن های جنگی در تمرینات خود استفاده می کردند. جنگجویان نینجا و سامورایی ها، این سلاح را برای مهار تیرها و حلقه های سمی به کار می بردند.
جنگجویان ووشو در چین و کونگ فو و جوجیستو در ژاپن نیز از این وسیله به عنوان سلاح استفاده می کردند که سبک بوده و به راحتی قابل حمل بود و از طرفی مانند شمشیر و سایر سلاح های جنگی قابل شناسایی نبود. این سلاح بادبزن آهنی لقب گرفت که دارای اسکلتی آهنین با لبه های تیز بود و صفحه ای فلزی آنها را به هم وصل می کرد و همچنین، قابل جمع شدن بود. لازم به ذکر است که لبه های این صفحه بسیار تیز و برنده بود که در حالت جمع شده و در حالت باز از آن به عنوان یک وسیله دفاعی و محافظتی استفاده می شده و در جنگ به عنوان وسیله دفاعی و سلاح کاربرد داشته است. قدمت بادبزن به حدود ۱۷ قرن پیش باز می گردد که در چین به آن “تی شان” (Tie Shan)می گویند. استفاده از بادبزن در ووشو، به دلیل ظرافت و در عین حال قدرتی که دارد نیازمند مهارت زیادی می باشد.
در ووشو این سلاح، قسمتی از حرکات و عکس العمل های بدن فرد محسوب می شود. بادبزن در ایام قدیم در چین باستان، از چوب بامبو ساخته می شد که سمبل موفقیت اجتماعی افراد می بود. امروزه، این سلاح از جنس پلاستیک و ابریشم برای تمرین کردن تازه کارها و از آهن و فولاد برای حرفه ای ها؛ هم در زنان و هم در مردان کاربرد دارد. وقتی که بادبزن در حالت باز است، به عنوان سپر در برابر حرکات حمله مورد استفاده قرار می گیرد و در حالت بسته تبدیل به باتومی سنگین می شود که می توان با آن ضربات کشنده و مهلکی به حریف وارد کرد.
از مزیت های این سلاح این است که به راحتی می توان آن را پنهان کرد و به لحاظ همین ویژگی از جنگجویان بسیاری محافظت کرده است. نوع آهنی سلاح، دارای پره های تیز است و مانند یک سلاح برنده عمل می کند. بادبزن در ورزش نیز سلاح محسوب می شود که در بسیاری از داستانها و روایت های رزمی چینی، به آن اشاره شده است. یک فرد مبارز فقط با یک بادبزن کوچک می توانست دشمنان زیادی را شکست دهد. علاوه بر این، آنها به زیبایی به بادبزن بازی می دهند که جذابیت بسیار زیادی از کونگ فو چینی را به نمایش می گذارد. در دوران باستان، بادبزن مورد علاقه و توجه دانشمندان چینی نیز بوده است، آنها عاشق نوشتن کلمات و نقاشی روی بادبزن ها بودند تا مهارت نوشتاری و هنر نقاشی خود را نشان دهند.
بادبزن در چین، میراث فرهنگی غنی دارد و بخشی از فرهنگ ملی چینی می باشد. چین، یک بار به دلیل فراوانی انواع بادبزن و تنوع استفاده از آن به عنوان “پادشاهی بادبزن” لقب داده شد. در چین باستان، بادبزن های فراوانی موجود بود، اما آنچه واقعاً مورد توجه بود؛ فقط بادبزن های تاشو و گرد بود.
در حال حاضر، ۴ گروه از افراد هستند که تمایل دارند بیشتر از بادبزن استفاده نمایند:
۱- گروه اول: راویان داستان در صحنه های تئاتر و ادبیات
۲- گروه دوم: بازیکنان شطرنج
۳- گروه سوم: دانشمندان و هنرمندان
۴- گروه چهارم: اجرای رقص (رقصنده ها)
عکس زیر یادگاری مسابقات بین المللی تای چی چوان در سال ۲۰۰۲ و در شهر جیاتوزو چین می باشد که استاد دیوانی بزرگ تیم اعزامی آقایان را همراهی کردند.
عکس استاد بزرگ شکوفه دیوانی به همراه تیم اعزامی آقایان در مسابقات بین المللی تای چی چوان، چین، شهر جیاتوزو، سال ۲۰۰۲
به نقل از استاد دیوانی بزرگ، در آن زمان به بانوان از سن ۱۲ سالگی به بالا مجوز شرکت و حضور در میادین بین المللی داده نمیشد. آقای مهندس بهزاد کتیرایی، اولین رئیس فدراسیون ووشو، در سال ۱۳۸۳ اولین مجوز بانوان را جهت حضور در میادین بین المللی را برای شرکت در مسابقات با حجاب اسلامی برای سنین بالای ۱۲ سال را دریافت نمودند. بنده به همراه خانم ژینا دیوانی، از قهرمانان تای چی چوان کشور، خارج از تشک مسابقات را نظارت می کردیم. افتخاری که این مسابقات برای ما به همراه داشت، حضور و مدال آوری زنده یاد استاد داداشی گرامی، به همراه شاگرد قهرمانش آقای رضا رازانی بود که هر دو موفق به کسب مدال طلا برای ایران عزیزمان شدند. استاد داداشی بزرگ، حسین داوودی پناه، پدر ووشوی ایران در این مسابقات صحنهای زیبا خلق کردند که برای همه ی ما بسیار به یاد ماندنی بود. حضور ایشان بر روی تشک مسابقه با شاگردشان آقای رازانی بسیار قابل توجه بود، زیراکه انسانهای بزرگ با رفتار و کردارشان درس اخلاق و بزرگ منشی میدهند. اجرای زیبا و حرفه ای استاد داداشی و آقای رازانی برای مسئول برگزاری مسابقات، آقای “شین خوجانگ”، هم بسیار جالب و مهیج بود. دستاوردی که این دوره مسابقات برای من داشت آشنایی با یکی از قهرمانان کشور چین خانم استاد “جوهووا” که بادبزن چن کار می کردند، بود. در مدت ۱۲ روزی که آنجا بودم تمرین بادبزن چن را تحت نظر استاد قهرمان و مدال آور چین آغاز کردم و چهارچوب بادبزن چن را پس از آموزش برای اولین بار، من به ایران آوردم.
دوره آموزش بادبزن چن تایچی استاد بزرگ شکوفه دیوانی در خدمت استاد جوهو وا،
یکی از قهرمانان نامی کشور چین، سال ۲۰۰۲
پس از حدود یکسال تمرین بی وقفه و پخته شدن در آن توانستم این هنر زیبا را به چند نفر از شاگردانم آموزش بدهم.
منتها به دلیل اینکه رشته تخصصی من یانگ تایچی بود و یانگ از سبکهای برتر تایچی می باشد، بادبزن یانگ را هم آموزش دیدم و آموزش دادم، به همین دلیل بادبزن ۱۸ حرکتی و ۵۲ حرکتی یانگ را با پشتکار و تلاش زیاد توانستم به دست آورم و بعد از یک سال تمرین شدید آن را در اختیار شاگردانم قرار دادم. تا آن زمان کسی تجربه ی بادبزن در ایران را نداشت. پس از مسلط شدن شاگردانم روی بادبزن، ۱۵ عدد بادبزن را که از چین تهیه کرده بودم به آنها هدیه دادم؛ چون در ایران بادبزن وجود نداشت. بعد از سالها تمرین مستمر و اجرای فرم بادبزن در همایش های مختلف و تلویزیون، هنرجویان ارشد که آموزشهای لازم را دیده بودند به خارج از کشور مهاجرت کردند و این فرم زیبا را در کشورهای دیگر هم به علاقمندان آموزش دادند که با استقبال زیادی رو به رو شد و همچنین، مربیانی که تحت آموزش من بودند و شاگردان ارشدم در ایران توانستند این فرم زیبا را در اختیار هنرجویان قرار دهند که موجب رضایت و خوشحالی من شد.
آموزش یک دست بادبزن توسط استاد دیوانی بزرگ
سپس شروع به تحقیق و تمرین فرم دو دست بادبزن کردم و پس از ماه ها تلاش آن را نیز به صورت مطلوب در اختیار علاقمندان قرار دادم.
ارائه و آموزش دو دست بادبزن توسط استاد دیوانی بزرگ
پس از آن به فرم مسابقاتی بادبزن پرداختم که افراد بتوانند در میادین بین المللی طبق استانداردهای فدراسیون جهانی ووشو حضور پیدا کنند، هرچند کار سختی بود؛ ولی با موفقیت انجام شد.
آموزش فرم مسابقات بادبزن جوانان توسط استاد دیوانی بزرگ
بعد از تکمیل شدن “فرم مسابقاتی بادبزن جوانان” بلافاصله کارگاه این فرم را با همکاری فدراسیون ووشوی کشور به اجرای زنده برای اولین بار با نام “فرم مسابقاتی بادبزن جوانان تایچی شان” را در اختیار علاقمندان قرار دادم، این کارگاه بسیار مورد علاقه شرکت کننده ها واقع شد. امید است که بتوانیم این فرم را در اختیار همگان قرار دهیم تا عزیزان بتوانند در عرصه های مختلف مسابقات مدال آور باشند. بسیار خرسندم که تا امروز آموخته هایم را به صورت کامل در اختیار عزیزانم، مربیانی که تحت آموزش من بودند و شاگردانم قرار دادم و از همه آنها سپاسگزارم که در آموزش و گسترش فرم های بادبزن در کنار من بودند و مرا همراهی کردند.
اثرات تمرینات بادبزن در سلامت بخشی
نکته حائز اهمیت دیگر آن است که انجام فرم بادبزن برای کسب سلامتی بسیار مؤثر است. با گسترش علم پزشکی، بر گزینه درمان تلفیقی تأکید شده است و برای به دست آوردن حداکثر سلامتی، معرفی درمانهای تلفیقی و مکمل برای بازتوانی بیماران (به طور مثال، بعد از جراحی ها)، ترکیبی از داروها، تغذیه خوب، فیزیوتراپی و روانشناسی ارائه می شود. در میان این توصیه ها، “ورزش درمانی” یکی از موفق ترین روشها برای ارتقاء سلامتی بیماران است. با این روش کارایی عملکرد بدن، ارتقاء و بهبود بیشتری می یابد. بررسی های تکنیکی نشان می دهد، دوره درمان و بهبود بیمارانی که فقط تحت درمان پزشکی بوده اند، بسیار طولانی بوده است. برای کاهش دوره درمان و برگشت هرچه زودتر بیماران به زندگی عادی، انتخاب گزیده ای از ورزشهای درمانی ضرورت دارد.
فرم بادبزن در بیشتر شاخه های ورزشی ووشو وجود دارد. قابل ذکر است که مزایای فرم بادبزن در ایجاد سلامتی غیر قابل اغماض است. تمرینات مداوم فرم های کامل بادبزن، سبب افزایش کارایی سیستم تنفسی و بهبود عملکرد آن می شود؛ مثلاً در حرکت تازیانه، در حرکات چرخشی چپ و راست، قفسه سینه و دنده ها باز و بسته می شود که این موضوع سبب افزایش حجم تنفسی و عمق تنفس می شود. ادامه این حرکت که در واقع، نوعی ماساژ برای ریه هاست، سبب کاهش مشکلات ناشی از کوتاهی تنفس و آسم می شود و یکی از بهترین تمرینات برای درمان های مرتبط با بیماری ریه است.
تمرینات بادبزن می تواند مشکلات ناشی از زخم معده، مشکلات معده و بیماری های مزمن سوء هاضمه را کم کند یا بهبود ببخشد. همچنین با تنفس شکمی؛ عملکرد کبد و معده را بهبود بخشد و بیماری های مزمن سوء هاضمه را کم کند. زیرا با تنفس شکمی، اندامهای بدن چون کبد، معده و روده ها تحریک می شوند. با تحریک آرام این اندامها توسط تنفس شکمی، بر روی سیستم هاضمه ماساژی ایجاد می شود که سبب بهبود چرخش گردش خون و افزایش ترشح مایعات گوارشی می شود. تمامی این موارد سبب بهبود هضم و جذب در سیستم گوارش می شود.
ژینگ (Xing) یا الگوی حرکتی در فرم بادبزن، بر روی مفاصل بدن تمرکز دارد. این الگوی حرکتی بر روی حرکات مفاصل، شانه ها، آرنج، استخوان لگن، زانو و مچ پا تأثیر مطلوب دارد. این حرکات به گونه ای طراحی شده اند تا پاها را قوی کنند. نشستهای کم و مداوم در هنگام حرکت، سبب تقویت زانو و روانی حرکت ماهیچه های پا می شود. یاز و بسته شدن مداوم حرکات دست در فرم بادبزن، ماهیچه ها و مفاصل دستها را تقویت می کند و از بروز آرتروز جلوگیری می کند. انجام فرم بادبزن برای کسانی که مدام در حالت نشسته هستند، بسیار مفید است. تمرین این فرم، با تشدید تحریک لایه های مغز سبب می شود که مغز بتواند راحت تر استراحت کند و فرد احساس آرامش کند. همچنین، با این روش از پیر شدن زود هنگام مفاصل و بیماری های مرتبط با آن جلوگیری می شود. در هنگام انجام فرم بادبزن، بدن خود را راست نگه دارید و قدمهایتان را محکم گذاشته و با تعادلی مناسب گام بردارید. به هماهنگی در قسمتهای بالا و پایین بدن، برای نگه داشتن تعادل بدن و در کنار آن تعادل در انرژی داخلی بدن دقت کنید. در ارتباط با فرم ورزشی بادبزن توصیه هایی شده است، از جمله مانند خیلی از مسائل در زندگی برای دریافت بهترین نتیجه از فرم، باید در انجام تمرینات ثابت قدم و با پشتکار بود و تمرینات را یه صورت مداوم انجام داد. در طول پروسه یادگیری تکنیک درست بدنی در کنار تکنیک درست ذهنی ضروری است.
منبع: این نوشته برگرفته از رزومه استاد بزرگ “شکوفه دیوانی“ مادر تای چی چوان ایران و توضیح فلسفه فرم بادبزن است.
