نویسنده: دکتر حسن رودگرى – دانشگاه علوم پزشکى شهید بهشتی
آغاز دوز بوستر واکسن کووید-۱۹ در برخی از کشورها و همچنین گسترش سوش های جدید منجر به بروز بحث هایی شد، از جمله مفهوم up to date توسط CDC برای شخصی که دوز بوستر گرفته علاوه بر مفهوم Fully Vaccinated به معنی دریافت دو دوز اصلی. در همین راستا اکنون چندین پروژه پژوهشی در سطح جهان مشغول تحقیق بر روی اثرات دوز سوم و دستیابی به بهترین ترکیب از انواع واکسن ها می باشند.
پروفسور اندرو پولارد رئیس کمیته مشترک واکسیناسیون و ایمنی انگلستان، این حرف را که هر ۶ ماه باید بوستر تکرار شود، بی اساس دانست. وی اعتقاد دارد دوزهای بیشتر به گروه های آسیب پذیر باید داده شود، هرچند اعتقاد دارد برای دوز ۴ و بیشتر اطلاعات مکفی علمی در دست نیست، لذا انگلستان برخلاف آلمان و اسرائیل بدون مستندات به سراغ دوز چهارم نخواهد رفت.
یک مقاله اخیر بر روی هفت واکسن مختلف به عنوان بوستر پس از دو دوز آسترازنکا در مجله Lancet درج شده که فایزر و مادرنا را بهترین واکسن برای بوستر دانسته است. فایزر پس از دو دوز آسترازنکا تا ۲۵ برابر افزایش سطح آنتی بادی می داده در حالیکه این میزان در دو صورت فایزر پس از دو دوز فایزر تنها ۸ برابر بوده است. این مطالعه دریافت که سه دوز واکسن تا حدود ۹۶٪ بیشتر از دو دوز و یک دوز دارونما در پیشگیری از عفونت مؤثرتر بوده است. مادرنا نیز توانست به عنوان دوز سوم بخصوص بر علیه اومیکرون بطور مؤثر عمل نماید و نیم دوز (۵۰ میکروگرم) مادرنا بعنوان بوستر پس از دو دوز آسترازنکا تا ۳۷ برابر سطح آنتی بادی موجود را افزایش داد در حالی که فول دوز آن (۱۰۰ میکروگرم) تا ۸۳ برابر افزایش سطح آنتی بادی میداد، اما این میزان ۱۱ برابر بود اگر مادرنا پس از دو دوز آسترازنکا داده میشد.
بر اساس یک گزارش از آژانس امنیت سلامت انگلستان، دو دوز آسترارنکا پس از ۲۵ هفته پائین ترین مقاومت را در مقابل عفونت علامت دار اومیکرون به نسبت سایر واکسن های رایج در انگلستان داشته است. مطالعات دیگر هم حاکی از پائین تر بودن سطح آنتی بادی بعد از آسترازنکا به عنوان بوستر پس از دو دوز آسترازنکا به نسبت فایزر و مادرنا بعنوان بوستر بوده است، البته آسترازنکا وعده تولید ورژن جدیدی بر علیه سوش های جدید از جمله اومیکرون را داده است.
برای جانسون اند جانسون که یک واکسن تک دوزی است، در حقیقت دوز دوم همان دوز بوستر محسوب میشود و بوستر آن سطح آنتی بادی را از ۶۳٪ بعد از تک دوز به ۸۵٪ بعد از بوستر افزایش می دهد و مقاومت در مقابل عفونت علامت دار را از ۸۵٪ به ۹۴٪ ارتقا میدهد.
در مطالعه ایی که محققین دانشگاه ژیائو تونگ شانگهای بر روی ۲۹۲ کادر درمان انجام دادند، یک بوستر سینوفارم بعد از ۸ تا ۹ ماه بعد از دوز دوم تا ۲۰ برابر در مقابل اومیکرون ضعیف تر از سوش های قبلی موثر بود لذا سینوفارم مدعی است که در واکسن جدید CNGB خود که ماهیتش متفاوت و از جنس نوترکیبی پروتیینی است به دنبال ایمنی زایی بالاتر در مقابل سوش اومیکرون میباشد. این واکسن که ۶ ماه پس از دوز دوم داده میشود تا ۷ برابر قدرت تولید آنتی بادی بیشتر به نسبت سینوفارم سنتی را که حاوی ویروس غیرفعال است داراست. امارات متحده استفاده از این واکسن را آغاز نموده است.
به گفته دکتر داگمار گراتسیا مدیر پژوهش انستیتو واکسن Finlay کوبا، اخیرا در شهر سینفوئگوس کوبا طرح ترکیب دو دوز سینوفارم با سوبراناپلاس برای افراد بالای ۱۹ سال شروع شده است. دو دوز سینوفارم به فاصله ۲۱ روز داده می شود و سپس بوستر سوبرانا پلاس (در ایران این واکسن مشترکا با کوبا ساخته شده و پاستوکووک نام دارد) ۲۱ روز بعد از دوز دوم سینوفارم تزریق میشود، البته باید منتظر نتایج آن بود. واکسن اسپایکوژن یک نوترکیب پروتیینی استرالیایی است و فاز سوم آن در جمعیت ایرانی اجرا شد و مجوز موقت ایران را گرفت، هرچند در استرالیا منتظر مجوز است.
نتیجه میگیریم که در مورد ترکیب واکسن های موجود در ایران بخصوص برای دوز بوستر مستندات پژوهشی داخلی و یا خارجی خاصی نداریم و دلیلی نیست که یکی را بر دیگری رجحان دهیم. فعلاً تنها بر اساس اطلاعات عمومی در مورد ساختار واکسن ها و نحوه عملکردشان برای استفاده از یک دوز سوم متفاوت، حدسهایی زده میشود. تا بحال نتایج موجود از مطالعات خارجی که بر روی دوز بوستر هترولوگوس انجام شده حاکی از پیشتازی واکسنهای mRNA همانند فایزر و مادرنا به عنوان بوستر پس از آسترازنکا میباشد. در ایران آسترازنکا، سینوفارم، پاستوکوک و اسپایکوژن معروفترین و رایج ترین می باشند.
منابع:
-Lancet 2021, 398:2258-76
-UK Health Security Agency, Dec2021
-cdc. gov/cotonavirus/2019-ncov/vaccines/stay-up-to-date
-sinopharm .com/news
