نویسنده: دکتر محمد فاضلی
اصلیترین ساز و کار اعتراض جامعه شده است همین نوشتن در اینترنت و با این طرح به قول خودشان صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی دنبال کور کردن همین راه هم هستند، جامعه هم هیچ راه مؤثری برای اعتراض کردن، شنیده شدن و اثر گذاری پیش رو ندارد. اما شرح مفصلش اینکه:
۱- بیماری عفونی که سراغ آدمیزاد بیاید، گلبولهای سفید به عنوان بخشی از نظام ایمنی بدن به عاملان بیماری – مثل ویروسها – واکنش نشان میدهند. بدن تب میکند و نشانههای دیگر بروز میدهد. جایی از بدن هم که آسیب ببیند – ضربه بخورد یا بریده شود – درد میگیرد تا فرد را نسبت به خطر آگاه کند. بدنی که گلبول سفید و اعصاب درد نداشته باشد، زود از پا در میآید.
۲- حق اعتراض، و اختیار و توان انجام دادن و عملی کردن اعتراض به شیوه مؤثر هم برای جامعه درست عین گلبول سفید و اعصاب درد میماند. حق اعتراض و عملی شدن آن است که نشان میدهد آنچه در حال بروز است، خوشایند جامعه نیست، بیماری وارد جامعه شده و نارضایتی و آسیب خلق میکند. جامعه بدون حق اعتراض و فاقد قدرت عملی کردن این حق، درست مانند بیماری که گلبول سفید ندارد تا به ویروس واکنش نشان دهد و بدن تب کند، ظاهراً بیسر و صدا، زیر بار مسائل از پا درمیآید.
۳- ویروسی که سد گلبول سفید نباشد و تیغی که اعصاب درد سوزش برش آن را به فرد نرسانند، کار خودشان را میکنند و بدن نابود میشود. سیاستمدار، مدیر یا صاحب منصبی هم که کار اشتباه میکند و کسی را جلوگیری کننده نبیند، اولاً به کار اشتباهش ادامه میدهد و کم کم امر بر او مشتبه میشود که کارش هم درست است.
۴- انباشته و حل نشده باقی ماندن مسائل ایران امروز – از خوزستان تا هر جای دیگری – تا اندازه زیادی محصول تعریف نشدن حق اعتراض مؤثر و عملی نشدن آن است. بوروکراتها و تکنوکراتها تصمیم گرفتند فلان اراضی را زیر کشت ببرند، کارشناسان مخالف بودند، محیط زیستیها اعتراض داشتند و مردم عادی به گرفتن زمینهایشان رضایت نداشتند، اما اعتراض تعریف شده نبود، صدایی شنیده نشد و کار غلط انجام شد.
۵- کارشناسان فنی و محیط زیستیها به جایابی نادرست سد معترض بودند، اما ساز و کاری برای اعتراض مسالمت آمیز نبود، زورشان هم به جایی نرسید. سد ساخته شد و ماند روی دست سرزمین ایران. کارشناسان، طرفداران محیط زیست و مردم عادی به شیوه اکتشافات معدنی، ساخت جاده، احداث خط انتقال آب و … اعتراض دارند، اما هیچ ساز و کاری برای اعتراض مؤثر تعریف نشده است. کار غلط در فقدان اعتراض مردم پیش میرود، کسی پاسخ نمیدهد، بیاعتمادی افزایش مییابد و سرخوردگی و نارضایتی بیشتر میشود.
۶- امروز اکثریتی از جامعه به طرح ارائه شده به مجلس برای محدود کردن دسترسی به فضای اینترنت (که البته اسمش را گذاشتهاند طرح صیانت) معترض است. منافع کسب و کارها، شرکتهای بخش خصوصی، متخصصان فناوری اطلاعات و حتی مردم عادی که دلخوشی شان در این فضای اجتماعی همین اینترنت است، تهدید میشود اما هیچ ساز و کاری برای اعتراض مؤثر تعریف نشده است.
۷- سیاست و جامعهای که اجازه بدهد اعتراض در زمان و مکان مناسب صورت گیرد، مسائلش راهحل پیدا میکنند و مسائل چنان روی هم انباشته نمیشوند که به نقطه بحرانی برسند. جامعه و سیاستی هم که راه اعتراض مؤثر را تعریف نکند و فقط در حرف از «حق مردم» سخن بگوید، آنقدر اشتباه میکند و اشتباهاتش بر روی هم تلنبار میشود که وضعیتی بحرانی پیدا میکند.
۸- یک سؤال بسیار حیاتی برای ایران امروز و آینده این است که «مردم ا گر بخواهند اعتراض مؤثر به قانون، تصمیم، رویه، رویکرد، آدم، مقام یا رخدادی داشته باشند، واقعاً – نه روی کاغذ – چه امکانی برای عملی کردن اعتراض خود دارند؟» و تا وقتی پاسخی قانع کننده و قابل تحقق به این سؤال داده نشود، اشتباهات حکمرانی، مدیریتی و فردی؛ روندهای فسادزا، مخرب محیط زیست و باعث فرسایش تمدنی؛ و نارضایتی اجتماعی ناشی از این روندها ادامه خواهد داشت. جامعه بدون حق اعتراض مؤثر مثل بدن بدون گلبول سفید و اعصاب میماند که زنده نمیماند.