نویسنده: نادیا صفاری
آل‌احمد، دل در گرو نویسندگی‌اش گذاشته بود. برای همین، به دنبال شهرت نبود. سبکِ تند، عصبی، پرخاشی و تمام کننده حجت بر خواننده، از خصوصیت روحی و درونی افکار او سرچشمه می‌گرفت. در حقیقت شناساننده اوست. این نثر گزارش گونۀ او، در داستان‌ها، سفرنامه‌ها، مقاله‌ها و حتی ترجمه‌هایش، به وضوح دیده می‌شود. هر چند که گروهی اعتقاد دارند، او در نویسندگی، ادامه دهندۀ راه محمدعلی جمالزاده و علی‌اکبر دهخدا است! اما سبکی کاملاً متمایز از آن‌ها دارد و در واقع این نگارش ادبی آل‌احمد بود که بعدها مورد توجه روشنفکران، دانشجویان و نویسندگانی چون غلامحسین ساعدی و نادر ابراهیمی قرار گرفت. او در داستان‌هایش، از گویش مردم کوچه بازاری الهام می‌گیرد. به طرز فکر و نحوه استدلال مردم توجه میکند و با همان شیوه با خود آن‌ها حرف می‌زند. خواننده را با خود همراه میکند و به همین دلیل است که عامه مردم، حرف‌هایش را می‌فهمند و درک می‌کنند. به گونه‌ای که خواننده احساس آن را دارد که خودش دارد داستان می‌نویسد. به قول همسرش- سیمین دانشور- قهرمان‌های آثار او مردم کوچه و بازار و روستا هستند و یا غالباً به جای آن‌ها خود جلال است که بسیار لمس کردنی است. به لحن پرخاشگرانه و عصبی او باید خصوصیت موجز بودن را هم اضافه نمود. نثری تلگرافی، حساس، دقیق و حادثه‌آفرین که به گفتۀ دکتر شفیعی‌کدکنی، ریشه در نثر ناصرخسرو دارد. به هر حال او، مانند روشنفکران، منتقدان و نویسندگان موفق عصر خود، به دنبال بیداری همگانی و آگاهی عمومی بوده است و با انتخاب قالب داستان کوتاه، پیشرو سبکی معاصر و جدیدی شد که توانست آن‌چنان شور و نشاطی در مخاطب به وجود آورد که اقشار مختلف جامعه را تشویق به خواندن آثار خود کند. راز گیرایی و نفوذ سبک و نثر آل‌احمد در داستان‌هایش این است که او موجزوار سخن می‌گوید و به گونه‌ای است که مرتب در ذهن خواننده سوال ایجاد میکند و او را به تعجب و عکس العمل عاطفی وادار می‌نماید و به همین دلیل است که خواننده هنگام خواندن داستان، خودش را هم وارد معرکه می‌بیند. در نویسندگی آل‌احمد، آگاهی و پیام خاصی نهفته است که حکایت از آن دارد که او از جامعه استعمارزده معاصر خود، ملت و مخصوصاً زندگی اقشار محروم جامعه، از نزدیک اطلاع داشته و برای همدردی بیشتر از اصطلاحات عامیانه، زبان و گفتار توده‌های جامعه ایرانی و فارسی زبانان، استمداد جسته است که با بررسی و شناخت این نثر می‌توانیم به طرز فکر و سبک اندیشه مردم درباره زندگی و جهان‌بینی‌شان پی ببریم و ما را هم با شرایط فرهنگی و فرهنگ حاکم بر زندگی ایرانیان و فارسی زبانان آن دوره بیشتر آگاه میکند. اولین مجموعه داستانی آل‌احمد با عنوان “دید و بازدید” که داستان “زیارت” با زبانی ساده و آمیخته با اصطلاحات عامیانه و تعابیر مذهبی بود و در آن چاپ شد، نمونه ای از نثر نویسندگی پس از جنگ جهانی دوم است. دومین مجموعه داستانی وی در سال ۱۳۲۶ تحت عنوان «از رنجی که می‌بریم» منتشر می‌شود. آل‌احمد در این مجموعه داستان، نگرانی‌های هنرمندانه یک نویسنده ایرانی را نسبت به رسالت همیشگی‌اش نشان می‌دهد.
