نویسنده: مهندس سید محمد حسینی-پژوهشگر و مدرس دانشگاه
حفاظت از طبیعت و منابع زنده آن در سرتاسر جهان و در بین تمامی جوامع انسانی وجود داشته و اندیشه کهنی است که به زمانهای بسیار دور بر می گردد، ولی در ابعاد و شکل کنونی آن هرگز در گذشته وجود نداشته است. امروزه اعتقادات و باورهای مردم همراه با برخی از قوانین و مقررات پراکنده به ویژه در مورد حیوانات مجاز به شکار، شاید تنها پشتوانه حفاظت از طبیعت و منابع زنده بشمار رود. طبیعت از قدیم مورد احترام انسان‌های اولیه بوده است و متأسفانه، به دلیل زیاده طلبی سودجویان این احترام از بین رفت که می توان به شکار بی رویه پرندگان مهاجر اشاره کرد. مهاجرت پرندگان به پناهگاههای حیات وحش مناطق شمالی کشور هر ساله در فصول سرد سال انجام می شود. بنابه آمارهای موجود سالانه بالغ بر۴۰۰ هزار پرنده مهاجر برای زمستان گذرانی در زیستگاه های ایران، قربانی شکار غیرمجاز می شوند که بخش عمده این شکار در تالاب بین المللی «فریدونکنار» اتفاق می افتد. بر اساس تحقیقات به دست آمده، طی سالهای گذشته تا کنون با شروع فصل سرما در نیمکره شمالی زمین، صدها هزار پرنده مهاجر آسیایی (به همراه تک درنای سفید سیبری که در حال انقراض هست)، زیستگاههای در حال یخ زدن خود را به قصد یافتن غذا ترک کرده و به عرض های جنوبی کره زمین و سرزمینهایی با اقلیم معتدل تر مهاجرت می کنند. این پرندگان، مرزهای آسمان را می‌شکافند و بعد از گذشتن از سیبری، خسته و گرسنه، در دام شکارچیان غیر مجاز می افتند. انواع گونه های اردک های سرسبز، مرمری، بلوطی، کشتل، خوتکا، گونه‌های حفاظت شده انواع قو، اردک سرسفید، عروس‌غاز، و سایر پرندگان کمیاب مانند: بوتیمار بزرگ، پلیکان خاکستری، تنجه، اکراس، خوتکای ابروسفید، خروس کولی دم سفید، پاشلک بزرگ و انواع پرندگان شکاری صید می شوند که زنده یا مرده به فروش می رسند.
با توجه به مطالب فوق، می توان گفت که تمرکز جمعیت های بزرگ پرندگان و نیز غنای تنوع گونهای آنان در مناطق شمالی کشور؛ این منطقه را تبدیل به منطقه ای بی نظیر و حیاتی برای بقاء پرندگان در سطح جهان کرده است. مواردی مانند: «نسل کشی پرندگان مهاجر» آبروی ایران را در سطح بین المللی نشانه گرفته است. تیترهای خبری رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها در چند سال اخیر درباره شکار گسترده پرندگان مهاجر گواه این امر است. دوستداران محیط زیست می گویند: “مقابله با این قتل‌عام بی رویه یک مطالبه زیست محیطی است و سازمان حفاظت محیط زیست باید از تمام ظرفیت‌های خود برای کوتاه کردن دست شکارچیان از این سرمایه طبیعی استفاده کند. در اینجا تکلیف معاهدات بین المللی چون کنوانسیون رامسر چیست؟”
متأسفانه، به نظر می رسد که به رغم همه تلاش های مردمی و دولتی، معضل کماکان برقرار است و با آغاز فصل مهاجرت همچنان شاهد تکرار دردناک تاریخ دهههای گذشته در این منطقه هستیم.
راهکارهای پیش رو جهت مقابله با این چالش از دیدگاه نگارنده پیشنهاد می گردند.
- از آنجایی که مقابله با صیادان و شکارچیان متخلف این منطقه به تنهایی از عهده سازمان محیط زیست بر نمی آید، لذا حفظ این سرمایه ارزشمند طبیعی و ملی نیازمند توجه و حمایت مردم و سازمانهای مردم نهاد و اراده جدی مسئولان کشوری و استانی و همراهی سایر دستگاههای تصمیم گیرنده از جمله دستگاه قضائی و نیروی انتظامی است.
- فرهنگ سازی عمومی برای شهروندان و مسئولان در رسانه ها و مراجع علمی، فرهنگی، دانشگاهی و مدیریتی کشور اهمیت دارد. در این راستا بر آموزش و نظارت، حفاظت محیط زیست و حقوق حیوانات تأکید گردد.
- اجرای طرح های همکاری سازمان محیط زیست با سایر ارگان ها بویژه سازمان های مردم نهاد.
- تشویق اصناف و سازمانهای مردم نهاد برای همکاری در جهت حفاظت از محیط زیست منطقه.
- تصویب قانون محکم برای برخورد با افراد متخلف.
- یکی از مؤثرترین راهکارها علاوه بر ممنوع کردن شکار، پیگیری بطور عملی و از بین بردن راه صید با “کرس و گذر” که زمینه اصلی نسل کشی پرندگان را در چند سال اخیر بوجود آورده و نسل پرندگان کم یاب و تخم زا را از بین برده است.
