نویسنده: مریم باباخانی-روانشناس بالینی
کودک آزاری، عبارت است از: “هر گونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزار روحی و جسمی در کودک شده و سبب ایجاد آثار ماندگار در وجود او شود. کودک آزاری شامل رفتارهایی است که توسط بزرگسالان، نسبت به کودکان انجام می گیرد و به نوعی به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب می رساند.”
کودکان برای رشد و سلامت نیاز به حمایت و مراقبت والدینی دارند که دارای سلامت روانی باشند، اما گاهی بزرگسالان به جای مواظبت و حمایت کودکان آنان را مورد آزار جسمی و روانی قرار می دهند. بزرگسالان شامل پدر ، مادر ، برادر ، خواهر ، افراد فامیل (عمه ، عمو، دائی و ….)، کارکنان مدرسه ( مدیر ، معلم ، ناظم و …)، حتی افراد غریبه خارج از مدرسه می شوند.
«ممانعت از حضور در کلاس درس»، «محروم کردن کودک از غذا»، «حبس در حمام یا زیر زمین»، «تنبیه بدنی» و «تجاوز جنسی به کودک»؛ از انواع کودک آزاری محسوب می شوند. رفتارهایی که به صورت تصادفی انجام می گیرند، کودک آزاری به حساب نمی آیند. مانند اینکه کودکی به علت تصادف با اتومبیل دچار نقص جسمی شود.
گاهی والدین چون خود در گذشته کودکی سختی را گذرانده اند، فرزندان خود را تحت همان شرایط بزرگ می کنند. در واقع در اثر فشارهای گذشته، والدین دچار آسیب های روانی شده اند ولی به بیماری خود واقف نیستند. یا به عبارتی، والدین قربانی کودکان خود را تحت تاثیر گذشته قربانی می کنند و این شرایط در صورت عدم درمان و آموزش صحیح، به نسلهای بعد منتقل خواهد شد. متأسفانه آمارها نشان می دهند که درصد کودک آزاری، توسط والدین کودک و یا سرپرست وی؛ بیشتر از افراد غریبه است.
مطابق کنوانسیون کودک، کسی است که هنوز سن ۱۸ سالگی را به اتمام نرسانده است باید تحت حمایت و پوشش خانواده باشد، در این قانون افراد زیر ۶ سال را خردسال، ۶ تا ۱۲ سال را کودک و ۱۲ تا ۱۸ سال را نوجوان می دانند. هرچه کودک کوچک تر باشد، آسیب پذیر تر است.
کودک آزاری انواع مختلفی دارد، که عبارتند از:
- کودک آزاری جسمی، یعنی رفتارهایی که به جسم کودک صدمه می زند؛ مانند: «کتک زدن»، «سوزاندن»، «مجروح کردن»، «شکستن استخوان».
- کودک آزاری روانی، شامل رفتارهایی است که به سلامت روانی کودک آسیب می رساند. مانند: «توهین کردن»، «ترساندن»، «تحقیر کردن» و «تبعیض گذاشتن».
- بی توجهی و غفلت، یعنی توجه نکردن به نیازهای اساسی کودک؛ مانند: «تغذیه»، «بهداشت»، «پوشاک» و «آموزش» در حدی که به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب برساند.
- سوء استفاده از کودک، به معنی بکار وا داشتن کودک در ارتباط با «مواد مخدر»، «سرباز اجباری»، «آزار جنسی» و «کار اجباری» است.
دلایل کودک آزاری چیست؟
عدم آگاهی والدین: گاهی والدین یا مراقبان کودک از طریق تنبیه بدنی یا کلامی کودک را مورد تحقیر و توهین قرار می دهند و به نیازهای اساسی کودک توجه نمیکنند، چون از عواقب رفتار خود اطلاعی ندارند و رفتار خود را عادی می‌پندارند.
اعتیاد: مصرف مواد مخدر و محرک موجب خشم و پرخاشگری و بی مسئولیتی در مصرف کننده می شود. در نتیجه کودک در شرایط مناسبی رشد نمیکند.
اختلالات و بیماریهای روانی: اگر یکی از مراقبان کودک دارای بیماری روانی باشد، ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه، ناسازگارانه، تندخویی و بی توجهی که ناشی از اختلال روانی است را داشته باشد. در نتیجه این رفتارها موجب آزار رسیدن به کودک می شود.
مشکلات خانوادگی: مشاجرات والدین، اصول تربیتی نامناسب و تهدید فرزندان می تواند موجب آزاررسیدن به کودک شوند.
مشکلات رفتاری و جسمی کودکان: کودکانی که مشکلات جدی دارند مثل بی قراری، پرخاشگری بیش فعالی، شب ادراری و اضطراب و غیره به دلیل مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد میکنند، ممکن است توسط بزرگسالان مورد آزار جسمی و روانی قرار گیرند.
مشکلات مدرسه: انتظارات بیش از حد از کودک، مقایسه کودک با همسالان اش، ایجاد اضطراب و ترس و تبعیض موجب آزار در کودک می شود.
چگونه می توانیم از کودک آزاری پیشگیری کنیم؟
پیشگیری همیشه بهتر، آسانتر و کم هزینه تر از درمان است، لذا راهکارهای زیر را مورد توجه قرار دهید.
- دقت در ازدواج، سن و شرایط مناسب برای ازدواج می تواند؛ مؤثر باشد.
- افزایش آگاهی در زمینه شیوه های فرزند پروری و رفتار مناسب با کودک قبل از بچه دار شدن با مشورت گرفتن از متخصصین.
